Đúng như tựa đề “Thiền – Tự do đầu tiên và cuối cùng” (Meditation: The first and last freedom), trong tác phẩm này Osho bàn về phương pháp duy nhất giúp con người đạt được tự do tuyệt đối: thiền. Nhờ thiền mà ta có được những giây phút hiện diện, ở đây và bây giờ. Nhờ hiện diện mà ta tỉnh thức. Và một khi tỉnh thức, ta sẽ có được tự do.

Cuốn sách này được chia thành hai phần: phần 1 bàn về những vấn đề căn bản liên quan đến thiền, phần 2 hướng dẫn cách thực hành các phương pháp thiền của Osho.

Ở phần 1, Osho tập trung trả lời câu hỏi lớn nhất, căn bản nhất: thiền là gì? Theo Osho, thiền không phải là ngồi yên lặng, nhắm mắt, thiền là bất cứ điều gì bạn làm với sự nhận thức, tỉnh táo. Chỉ đơn giản vậy thôi. “Đi bộ có thể là thiền, nếu bạn bước đi một cách tỉnh táo. Ngồi có thể là thiền nếu bạn ngồi một cách tỉnh táo... Thiền không chống lại hành động. Thiền không có nghĩa là phải thoát ly khỏi cuộc sống. Thiền chỉ đơn giản dạy bạn một lối sống mới: bạn trở thành trung tâm của một cơn bão xoáy” – Osho chỉ ra.

Nhưng có phải phương pháp thiền nào cũng đúng không? Các phương pháp thiền vẫn có thể sai. Osho đặc biệt chỉ ra rằng mọi phương pháp thiền đưa bạn đi sâu vào sự tập trung đều sai. Bởi vì chúng không giúp bạn sống cởi mở mà sẽ trở nên ngày càng khép kín. Thiền không phải là tập trung mà là thả lỏng. Chỉ cần thả lỏng và đón nhận mọi thứ, nhận thức mọi thứ, chỉ quan sát và đừng chối bỏ điều gì. Khi đó bạn sẽ cảm nhận được sự kỳ diệu của thiền: “Biến điều tiêu cực thành tích cực, biến bóng tối thành ánh sáng, đó là phép màu của thiền. Biến một người đang run rẩy thành một linh hồn không sợ hãi, biến một người đang bám vào tất cả những thứ ngu ngốc thành một người không bám chấp, một người không sở hữu, là điều xảy ra thông qua thiền”.

Ở phần 2, Osho sẽ hướng dẫn cụ thể, chi tiết các phương pháp thiền đặc biệt do ông sáng tạo nên, từ tư thế, âm nhạc, đến các động tác trong từng bước, thời gian cho mỗi giai đoạn… Khác với cách nghĩ thông thường, đa số các phương pháp thiền Osho không bắt đầu với tư thế ngồi im, mà với tư thế “động”. Phương pháp đó có thể là nhảy múa điên cuồng, xoay tít, khóc lóc kêu la, hít thở hỗn loạn, có thể là nói nhảm bằng một ngôn ngữ ta không biết. Và trong sự điên cuồng chuyển động đó, mọi thứ rác rưởi sẽ bị ném hết ra ngoài, rồi đến lúc “bạn sẽ bắt đầu cảm nhận được một sự im lặng đang ngày càng phát triển bên trong”.

Tuy nhiên, bạn phải nhận thức rằng thiền không phải là phương pháp. Thiền đơn giản là nhận thức. Nhưng khoảng cách giữa bạn và nhận thức cuối cùng đó rất xa, nên bạn mới cần những phương pháp để thu hẹp khoảng cách. “Rồi bỗng một ngày, thiền sẽ tiếp diễn nhưng bạn không bị đồng nhất với nó. Bạn sẽ ngồi tĩnh lặng phía sau, bạn sẽ quan sát nó. Ngày đó, thiền tự xảy ra”.

Tìm được phương pháp “ăn khớp” với mình là điều quan trọng. Tuy nhiên, điều quan trọng hơn nữa là phải biết từ bỏ phương pháp khi đến lúc. Nếu không, tâm trí chúng ta sẽ bắt đầu neo bám vào đó. Osho khuyên rằng hãy sử dụng thuyền càng nhiều càng tốt, nhưng khi đã đến được bờ thì phải từ bỏ chiếc thuyền mà không vướng bận. “Khi bạn đang ở trên thuyền, hãy tận hưởng nó, biết ơn nó. Nhưng khi đã rời khỏi thuyền, hãy cảm ơn và bước tiếp”.

* Về tác giả:

Osho (1931 – 1990) là một nhân vật “ngoại hạng”, bởi vì ông không thể được xếp vào một trường phái cụ thể nào. Hàng ngàn bài giảng ông chia sẻ bao trùm mọi chủ đề - từ việc khám phá ý nghĩa tồn tại của bản thân cho đến những vấn đề khẩn thiết nhất của xã hội đương thời hay vấn đề liên quan đến chính trị. Osho nói: “Hãy nhớ, bất cứ điều gì tôi đang chia sẻ không chỉ dành cho bạn… mà tôi cũng đang trò chuyện với cả những thế hệ tương lai nữa”.

Tờ Sunday Times của London mô tả Osho là một trong “1.000 Người kiến tạo của thế kỷ 20”. Còn tờ Sunday Mid-Day của Ấn Độ bình chọn Osho là một trong mười người – cùng với Gandhi, Nehru và Đức Phật – thay đổi vận mệnh của Ấn Độ.

Osho còn được biết đến với những đóng góp mang tính cách mạng trong lĩnh vực chuyển hóa nội tâm thông qua thiền định. Phương pháp thiền chủ động OSHO giúp giải tỏa căng thẳng cho cả thân và tâm, từ đó mọi người dễ dàng trải nghiệm sự an nhiên, tĩnh tại trong cuộc sống thường nhật.