Tuần trước, một sinh viên đã hỏi tôi: “Trong thời đi xuống của kinh tế này, người ta không thể có được việc làm nếu không có kinh nghiệm, nhưng người ta không thể có được kinh nghiệm nếu không có việc làm. Vậy chúng tôi có thể làm được gì?” Tất nhiên, nhiều sinh viên tốt nghiệp đang đối diện với cùng thế lưỡng nan này ngày nay. Vào thời khó khăn, ngay cả người có kinh nghiệm cũng vật lộn đề tìm việc. Cho nên đây là câu chuyện về một cựu sinh viên đã quay lại và kể cho lớp của tôi năm ngoái.

David tốt nghiệp năm 2008 khi cuộc khủng hoảng tài chính xảy ra. Giống như nhiều sinh viên đại học khác, anh ta không tìm được việc làm cho nên anh ta tới một công ti nhỏ nơi người chủ đang thử đưa ra thị trường một sản phẩm phần mềm mới nhưng không có tiền để thuê người thực hiện nó. David nói với người chủ: “Tôi sẽ làm việc cho ông để xây dựng sản phẩm mới của ông mà không có lương, nhưng tôi khẩn khoản cần ông cho tôi một chức danh thích hợp với việc mà tôi sẽ làm: ‘Phụ tá quản lí dự án’. Nếu tôi hoàn thành sản phẩm, ông sẽ cho tôi một phần lợi nhuận mà ông nghĩ là hợp lí vì tôi làm hầu hết mọi công việc. Sau đó, tôi sẽ cần một giới thiệu tốt để tìm việc khác.”

Anh ta dành ra tám tháng tiếp để làm việc cho người chủ này. Cùng nhau họ đã hoàn thành sản phẩm này nhưng không thể bán được nó. Tuy nhiên, người chủ nói việc của David là làm việc trên sản phẩm này không chỉ để bán nó, chừng nào anh ta vẫn làm tốt, anh ta sẽ có được điều anh ta yêu cầu dưới dạng lời giới thiệu tới các công ti khác. Những lời giới thiệu này cùng với bản lí lịch có chứa chức vụ dự án, cuối cùng đã dẫn tới việc làm với công ti phần mềm khác. David nói với lớp: “Tôi tiếp tục tìm việc làm sau khi tốt nghiệp nhưng vào đỉnh cuộc khủng hoảng, mọi công ti đều dừng thuê người cho nên tại sao phải bận tâm làm cái gì đó mà chẳng hi vọng gì được thuê. Tôi cần kinh nghiệm cho nên tôi tới ông Thomas để giúp ông ấy mà không có trả tiền gì bởi vì ông ấy không thể đảm đương được việc trả tiền cho tôi. Về căn bản, tôi thu được nhiều kinh nghiệm và với điều đó tôi kiếm được một việc rất tốt được đề nghị. Nếu ông Thomas mà có khả năng bán được sản phẩm của ông ấy trong tương lai, tôi sẽ có một cổ phần nhỏ trong lợi nhuận của ông ấy, điều đó giống như để tiền vào tài khoản tiết kiệm và chờ cho nó chín muồi.”

Tôi đề nghị David cho sinh viên vài lời khuyên cho nên anh ấy nói với họ: “Các bạn phải biết tới bản thân mình, kĩ năng của mình và giá trị các bạn có thể đóng góp. Tôi muốn có kinh nghiệm phát triển phần mềm nào đó cho nên tôi đã tình nguyện làm việc cho ông Thomas để có được điều tôi cần. Tất nhiên, tôi biết điều tôi sẽ nhận được khi trao đổi. Với tôi, đó là chức vụ mà tôi có thể thêm vào trong bản lí lịch của mình và lời giới thiệu tốt chỉ ra rằng tôi có kinh nghiệm. Loại đền bù này là về giá trị nhận được đối với giá trị cho đi chứ KHÔNG về tiền. Tất nhiên, nếu tôi muốn tiền thì tôi sẽ KHÔNG có được nó. Điều tôi tìm là cơ hội để “NÂNG”  bản thân tôi ra khó thế lưỡng nan của việc không có kinh nghiệm.”

Điều David đã làm là một ý tưởng độc đáo để thoát ra khỏi thế lưỡng nan mà nhiều người trong các bạn đang đối diện ngày nay. Đầu tiên, bạn phải KHÔNG chờ đợi cơ hội tới cho bạn mà bạn phải TẠO ra cơ hội cho bản thân mình. Bạn có thể muốn tình nguyện làm việc cho một công ti hay tổ chức từ thiện để thu được đủ kinh nghiệm để cho bạn có thể tìm được việc trả lương tốt hơn. Ý tưởng là giữ cho bản thân mình bận rộn và làm cái gì đó tích cực để thu được việc truy nhập vào thị trường việc làm. Nếu bạn đã tốt nghiệp, ĐỪNG từ bỏ hay ở nhà bởi vì trong vài tháng, bạn sẽ quên mất điều bạn đã học trong trường rồi cảm thấy thất vọng. ĐỪNG tự trách mình hay cảm thấy cay đắng về cái gì, cuộc khủng hoảng này xảy ra ở mọi nơi và có nhiều người cũng không thể tìm được việc làm như bạn. Bạn cần biết rằng “Tìm việc là việc làm toàn thời, và bạn phải liên tục tìm mọi ngày cũng giống như bạn đang đi làm vậy.”  Bạn có thể giải quyết thế lưỡng nan của “Không thể có việc mà không có kinh nghiệm và không thể có kinh nghiệm mà không có việc” bằng việc tạo ra giải pháp riêng của bạn và mạnh dạn thực hiện nó.

Một số bạn có thể nghĩ: “Tôi đã dành nhiều năm ở trường học, tôi đã có bằng cấp và tôi KHÔNG làm gì mà không có thù lao.” Nếu bạn quá tự hào về bằng cấp của mình hay thành đạt của mình thì bạn nên vượt qua nó đi. Đừng để bản ngã của bạn len vào trên đường. Có nhiều “người tự hào” với “không việc làm” trên thế giới này, nhiều người vẫn sống cùng cha mẹ họ và dành thời gian để “cảm thấy cay đắng” về bản thân mình. Trong thị trường cạnh tranh cao độ này, loại tự hào đó chẳng có giá trị gì. Nếu bạn chọn tạo ra cơ hội riêng của mình, bạn sẽ thu được kinh nghiệm công nghiệp mà sẽ giải quyết cho thế lưỡng nan của “không có kinh nghiệm” và chung cuộc sẽ dẫn tới việc làm tốt. Tương lai là sáng lạn cho những người biết cách đi tới đó và sẵn lòng lấy bước đầu tiên.

—-English version—-

The job dilemma

Last week, a student asked me: “In this economic downturn, you cannot get a job without experience, but you cannot get experience without a job. So what can we do?”. Of course, many graduates are facing the same dilemma today. In difficult time, even people with experiences are also struggle to find jobs. So here is a story of a former student who came back and told my class last year.

David graduated in 2008 when the financial crisis happened. Like many other college graduates, he could not find a job so he approached a small company where the owner was trying to market a new software product but had no money to hire people to implement it. David told the owner: “ I will work for you to build your new product without salary, but I insist on you to give me a title appropriate to the job that I will be doing: ‘Project Manager Assistant’. If I complete the product, you will give me a share of the profit that you think would be reasonable since I will do most of the works. After that, I will need a good reference to look for another job.”

He spent the next eight months to work for the owner. Together they completed the product but could not sell it. However, the owner said David’s job was to work on the product only not selling it, so as long as he did well, he would get what he asked for in the form of references to other companies. Those references along with a resume that included the project title, eventually led to a job with another software company. David told the class: “I could continue to look for jobs after graduated but at the peak of the financial crisis, all companies stopped hiring so why bother to do something with no hope of getting hired. I need the experiences so I approached Mr. Thomas to help him without any payment because he could not afford to pay me. Basically, I gained a lot of experiences and with that I got a very good job offered. If Mr. Thomas was able to sell his product in the future, I will have a small share of his profit, it is like putting money in a saving account and wait for it to mature”.

I asked David to give some advices to students so he told them: “You must know yourself, your skills and the value you could provide. I wanted software development experience so I volunteered to work for Mr. Thomas to get what I need. Of course, I know what I will receive in exchange. For me, it was a title that I could add to my resume and a good reference indicated that I have the experiences. This kind of compensation is about value received for value given and NOT about money. Of course, if I want money then I will NOT get it. What I am looking for is the opportunity to “LIFT” myself out of the dilemma of NOT having experience”.

What David did was a brilliant idea to get out of the dilemma that many of you are facing today. First, you should NOT wait for the opportunity to come to you but you must CREATE the opportunity yourself. You may want to volunteer working for a company or a charity organization to gain enough experiences so you could find a better paying jobs. The idea is to keep yourself busy and do something positive to gain access to the job market. If you already graduated, do NOT give up or stay home because in few months, you will forget what you have learned in school then feel frustrated. Do NOT blame yourself or feel bitter about anything, the crisis happened everywhere and there are many people who could not find jobs like you. You need to know that “Looking for work is a fulltime job, and you must continue to search everyday just like you are going to work” . You could solve the dilemma of “Cannot get a job without experience and cannot get experience without a job” by create your own solution and bravely execute it.

Some of you may think: “I already spent many years in school, I already have a degree and I am NOT do anything without compensation”. If you are too proud about your degree or your achievement then you should get over it. Do not let your ego get in the way. There are so many “proud people” with “no jobs” in the world, many are still living with their parents and spent time “feeling bitter” about themselves. In this highly competitive market, that kind of pride has no value. If you choose to create your own opportunity, you will gain industry experience that will solve the dilemma of “Not having experiences” and will ultimately lead to a good jobs. The future is bright to those who know how to get there and willing to take the first step.