Nhắc tới cá mập, bạn thường liên tưởng tới hình ảnh nào? Một loài vật ăn thịt hung tợn? Hay chỉ đơn giản là những con vật xấu xí sống giữa đại dương? Ồ không! Thật oan ức và không công bằng khi con người luôn tự cho rằng tất cả các loài cá mập đều hung dữ và “xấu tính”, chỉ vì một số gã “có cái hàm lớn” đôi khi nổi cơn thịnh nộ với đại dương. Ngược lại, khi nghĩ về cá vàng, hình ảnh đầu tiên hiện lên trong tâm trí bạn là gì? Một loài sinh vật cảnh đáng yêu? Hay chỉ là một loài vật nuôi nhỏ bé rất được lòng con người? Thế nhưng, có phải cá vàng lúc nào cũng đáng quý như thế? Liệu có khi nào bạn nhận ra sự yếu đuối của cá vàng khi không may phải rời xa chiếc bể an toàn của mình? Có bao giờ bạn nghĩ rằng một chú cá vàng bé nhỏ có thể trở thành một con cá mập to lớn vùng vẫy giữa đại dương? Nghe có vẻ khó tin nhưng đây hoàn toàn là điều có thể, như chính cách tác giả Jon Gordon đã khẳng định trong cuốn sách Tư duy cá mập suy nghĩ cá vàng của ông.

Trên thực tế, cá vàng không có khả năng sống ở biển, nơi có vùng nước mặn, và tương tự, các loài cá khác cũng sẽ hoàn toàn không có khả năng nói chuyện. Vì thế, Tư duy cá mập suy nghĩ cá vàng xét về mặt thực tiễn mà nói chỉ đơn giản là một cuốn sách với những câu chuyện hư cấu mang đến cho bạn đọc những thông điệp ngắn gọn nhưng hữu ích và thiết thực trong đời sống. 

Với hình thức nhỏ gọn, Tư duy cá mập suy nghĩ cá vàng có thể trở thành cuốn cẩm nang bỏ túi hữu ích dành cho những ai đang lo lắng về tương lai hay băn khoăn về tình trạng hiện tại. Cũng tương tự như chú chuột Mickey hay vịt Donald của Walt Disney, gã chằn tinh tốt bụng Shrek hay chú cá hề Nemo, hai nhân vật chính của cuốn sách - cá vàng Gordy và cá mập Sammy - cũng được nhào nặn bằng những tính cách vô cùng đáng yêu và dễ thương. 

Bằng sự kết hợp một cách tài tình giữa hình ảnh minh họa ngộ nghĩnh với lối hành văn trong sách, Tư duy cá mập suy nghĩ cá vàng cũng có thể được coi là một cuốn truyện cổ tích đáng yêu dành cho các bậc cha mẹ trong việc giáo dục con trẻ. 

Về tác giả

Jon Gordon là tác giả tiên phong trong các phong trào liên quan đến việc phát huy khả năng tích cực của các cá nhân - bao gồm những doanh nhân, những nhà lãnh đạo hay các tổ chức, trường học. Ông cũng là người đồng sáng lập chương trình PEP - Positive Energy Program - giúp phát triển tư duy tích cực. Jon và cuốn Các giải pháp năng lượng của ông đã tạo được dấu ấn trên hàng trăm chương trình truyền hình, tạp chí trên khắp thế giới như: CNN’s American Morning, NBC’s Today Show, Men’s Health, Forbes và Positive Thinking. Ngoài ra, ông cũng là tác giả cuốn The 10 Minute Energy Solution (Giải Pháp Nghị Lực Trong 10 Phút) và cuốn Energy Addict: 101 Physical, Mental and Spiritual Ways to Energize Your Life (Năng Lượng Say Mê: 101 Cách Để Tiếp Thêm Năng Lượng Cho Cuộc Sống Của Bạn).

Về họa sĩ minh họa

Donald Wallace không chỉ là một người nghệ sĩ mà ông còn được biết đến như một người họa sĩ và nhạc sĩ tài hoa, người hiến dâng trọn đời cho nghệ thuật và âm nhạc. Ông dùng tài năng nghệ thuật của mình vào rất nhiều các lĩnh vực như sản xuất phim hoạt hình, vẽ tranh minh họa, các loại phim mang tính nghệ thuật và thiết kế đồ họa. Ông tinh thông thiết kế và sản xuất các nhân vật hoạt hình bằng máy tính với phong cách vẽ tay truyền thống, vẽ hình minh họa kỹ thuật số cho thị trường in ấn cũng như Internet. Trong lĩnh vực nghệ thuật, ông tham gia sản xuất bốn sản phẩm âm nhạc, làm đạo diễn nghệ thuật và thiết kế đồ họa cho một số trò chơi. Đồng thời, Donald cũng đóng vai trò là nhà sản xuất và đạo diễn của hàng trăm thước phim quảng cáo truyền hình. Trong lĩnh vực âm nhạc, ông hiện vẫn soạn nhạc và dựng nhạc kịch.

Tư duy cá mập suy nghĩ cá vàng - bạn là cá mập hay cá vàng?

Tư duy cá mập suy nghĩ cá vàng là một series các câu chuyện kể về chú cá vàng Gordy yếu đuối, nhút nhát và bác cá mập Sammy anh hùng, dũng cảm. 

Nếu như cá vàng Gordy có một cuộc sống tuyệt vời và thanh bình, được bao bọc và chở che bởi con người với đầy đủ thức ăn hàng ngày trong chiếc hồ nhỏ bé, an toàn của mình thì cá mập Sammy lại luôn phải lo toan và đấu tranh với bộn bề mọi thứ ngoài đại dương rộng lớn. 

Hai loài vật tưởng chừng như chẳng có mối liên hệ nào với nhau, hai cuộc đời ấy sẽ mãi mãi chẳng có cơ hội được biết về nhau nếu như không có một ngày, khi cơn sóng ập đến, con sóng của sự thay đổi…

Vấp ngã: Con sóng của sự thay đổi

Như người ta vẫn thường nói: “Không có con đường nào trải đầy hoa hồng, không có cầu vồng nào xuất hiện mà không có những cơn mưa”, cuộc đời con người hay cá vàng hay bất kỳ ai trên thế giới này đều thế cả. Chẳng có con đường nào thẳng tắp mà không có lối rẽ. Và với cá vàng, “vấp ngã” chính là bước ngoặt lớn đầu tiên trên con đường hòa mình vào đại dương bao la. 

If you’re not riding the wave of change… you’ll find yourself beneath it.

Nếu không cưỡi lên con sóng của sự thay đổi, bạn sẽ thấy mình nằm bên dưới nó.

Một ngày kia, cá vàng bất ngờ vướng vào nghịch cảnh khi phải bước vào thế giới mênh mông của đại dương. Và lẽ dĩ nhiên, Gordy không khỏi trở nên hoang mang, chới với. Trong lúc nguy hiểm nhất của cuộc đời, vô định giữa sự sống và cái chết thì cá vàng gặp được cá mập Sammy. 

In the waves of change, we find our true direction.

Trong những con sóng đổi thay, ta tìm được hướng đi đích thực của đời mình.

Mối liên hệ giữa hai nhân vật ấy tự bao giờ đã hình thành theo một cách rất kỳ lạ. Hai nhân vật không ưa nhau, chẳng ghét nhưng cũng chẳng mến, chẳng thương nhau nhưng khi bước vào không gian chung lại ngẫu nhiên phát sinh tương tác. 

Cá mập không cứu vớt cá vàng hay cho cậu ăn đầy đủ mà bác ấy đã chỉ dạy cho cậu những nguyên tắc sống, làm việc, suy nghĩ và ứng xử trong từng tình huống để cá vàng không vô định, lênh đênh không điểm đích. Cuộc biến chuyển trong nội tại của Gordy từ đó mà hình thành…

Cậu là một con cá vàng! Nhưng bây giờ cậu đang ở đại dương. Cậu phải trở thành một con cá mập.

Khéo léo dùng hình ảnh của hai chú cá để làm ẩn dụ cho câu chuyện cuộc đời của mỗi người, tác giả Jon Gordon vẽ ra cho người đọc những câu chuyện vô cùng gần gũi mà chúng ta vẫn thường gặp hàng ngày. Nhiều người trong chúng ta giống như chú cá vàng Gordy: đối mặt với những vấp ngã, đau thương hay thất bại, dễ dàng chán nản và ngừng cố gắng. Làm thế nào để bước qua giai đoạn này, dù có hay không gặp được “cá mập” nào đấy?

Be brave. Even if you’re not pretend to be.

HÃY DŨNG CẢM. Dẫu bạn không thể làm được, hãy cứ tỏ ra dũng cảm.

Chuyện của cá mập và cá vàng giản đơn nhưng lối dẫn dắt, cách kể chuyện khéo léo của Jon Gordon đã khiến người đọc tìm thấy con đường thoát ra những suy nghĩ và hành động tiêu cực. Như lời của tác giả, thay vì coi những cảm xúc tiêu cực ấy là kẻ thù, rồi chịu đựng, căm ghét và ra sức chống lại chúng, cậu hãy chọn cách ôm chầm lấy mọi sự thay đổi, biến chúng trở thành bạn của mình, từ đó học hỏi và kiểm soát chúng.

Hằng ngày cậu phải đứng giữa hai sự lựa chọn: trở thành một chú cá vàng lười nhác luôn chờ đợi để được cho ăn hoặc trở thành một chú cá mập biết chủ động ra ngoài tìm thức ăn. Cậu hãy lựa chọn thật cẩn thận bằng niềm tin, lý trí và hành động của chính mình. Không ai có thể lựa chọn thay cho cậu, chỉ có cậu mới có thể quyết định cuộc đời mình. 

Đứng lên: Cưỡi sóng vượt khó

Trẻ con khi vấp ngã thường sẽ rất nhanh đứng dậy, quên đi đau đớn, thậm chí không khóc mà còn cười khanh khách nhìn lại hòn đá đã làm chúng vấp ngã. Nhưng khi con người ta lớn lên rồi, mấy ai được như thế. Sóng gió cuộc đời đánh gục bạn, bão giông ập đến vùi dập bạn, liệu bạn có dám đứng lên và đi vào trong cơn bão? 

Cũng như nhiều người, cá vàng Gordy cũng hoang mang, cũng sợ hãi, nhưng nhờ có sự hỗ trợ từ bác cá mập Sammy mà cuối cùng chú cũng dám đứng lên.

Waves are inspiring not because they rise and fall. But because each time they fall, they never fall to rise again.

Những con sóng truyền cảm hứng không phải vì chúng dâng lên rồi sụp xuống mà vì mỗi lần ngã xuống chúng đều lập tức vươn mình lên.

Đứng lên rồi, Gordy lại tiếp tục gặp trở ngại. 

Cháu chỉ là một con cá vàng bé nhỏ bị lạc giữa đại dương rộng lớn, chẳng có ai bên cạnh, ngoại trừ chú, một con cá mập to lớn có thể biến cháu thành bữa ăn nhẹ bất cứ lúc nào chú muốn. Vậy cháu có thể kiểm soát cái gì chứ?

Nếu bạn cho rằng đứa trẻ vấp ngã rồi đứng lên vì nó có người khích lệ và cổ vũ trong khi bạn thì không có nên việc bạn bỏ cuộc là điều có thể dễ dàng thông cảm thì bạn đã nhầm! Có bao giờ bạn nhận ra rằng những đứa trẻ ấy, chúng cười bất chấp đau đớn và tổn thương vì chúng chẳng bận tâm lo nghĩ gì về thế giới xung quanh hay ai nghĩ gì về chúng, chỉ đơn giản là đứng lên và hướng về phía trước. Thế nhưng con người một khi đã trưởng thành thì lại khác, rất dễ nhụt chí, luôn tự ti và dễ từ bỏ. Vì sao ư? Vì họ luôn không ngừng so bì, không ngừng tự hạ thấp khả năng bản thân và mặc định rằng mình chỉ là “cá vàng bé nhỏ”. Khi ấy, chính bạn đang tự trói buộc khả năng của bản thân mình đấy, bạn thân mến. 

Bạn là cá vàng, dĩ nhiên bạn không có chiếc hàm lớn và thân hình khổng lồ gây khiếp sợ cho các loài thủy sinh khác như cá mập. Tương tự như với con người, bạn cũng không có khả năng kiểm soát những sự kiện xảy đến trong cuộc đời bạn cũng như những ảnh hưởng nặng nề mà con sóng thay đổi kia đã gây ra cho bạn. Tất nhiên, bạn cũng chẳng thể nào kiểm soát được nguồn thức ăn miễn phí đã cạn kiệt hay hành động của người khác. 

Ồ vậy thành ra mình vô dụng à? Có phải đó là điều bạn đang nghĩ? Chắc bạn đã quên rằng, bất chấp những yếu tố ngoại cảnh kia thì bên trong bạn vẫn còn tồn tại một “cơn bão”, yếu tố lớn nhất chi phối chính bản thân bạn. Bạn không thể tác động và điều khiển ngoại cảnh nhưng bạn có thể kiểm soát được suy nghĩ và cách phản ứng tích cực của mình trước những khó khăn, thử thách đó, và rồi thì điều đó sẽ quyết định kết quả bạn đạt được. 

Nguyên tắc này được đúc kết thành một công thức được viết ngắn gọn như sau: 

E + P = O

Các sự kiện (Events - E) + Phản ứng tích cực (Positive Response - P) = Kết quả (Outcome - O)

Vững bước: Duy trì thái độ sống tích cực

Trước kia khoa học cho rằng nguyên tử là đơn vị nhỏ nhất của vật chất, nhưng cùng với sự phát triển của công nghệ và đặc biệt là khát khao tìm tòi vô hạn của con người thì người ta phát hiện ra rằng còn có những thứ bé nhỏ và thậm chí vô hình vẫn tồn tại hằng ngày xung quanh ta. Tương tự như thế, trong cuộc sống có những người luôn hài lòng và chấp nhận bản thân hiện tại, nhưng cũng có những người luôn cảm thấy nỗ lực của mình chưa đủ, mang trong mình khát khao được khám phá và phát triển. Và cá vàng Gordy trong Tư duy cá mập suy nghĩ cá vàng là một nhân vật điển hình như vậy.

Ngày một, ngày hai, cậu học cách vực dậy và bắt đầu kiếm ăn thì càng về sau cậu càng nhận thấy chỉ những mẩu thức ăn ấy là chưa đủ. Ban đầu, cậu cũng có nảy sinh những suy nghĩ tiêu cực và đâm ra chán nản, nhưng nhờ có những lời khuyên từ bác cá mập, cậu đã nhận ra sức mạnh của niềm tin và những tín hiệu tích cực đến từ việc duy trì niềm tin ấy. 

Always do your best. Your best is going to change from moment to moment: it will be different when you are healthy as opposed to sick. Under any circumstance, simply do your best, and you will avoid self-judgement, self-abuse, and regret. 

Luôn làm hết sức mình. Khả năng tốt nhất của bạn sẽ thay đổi theo từng khoảnh khắc: luôn có sự khác biệt giữa lúc bạn khỏe mạnh và khi bạn đau ốm. Trong bất kỳ hoàn cảnh nào, đơn giản là hãy làm hết sức mình, rồi bạn sẽ không phải chỉ trích, dằn vặt bản thân và hối tiếc. 

Giữa đại dương bao la rộng lớn, cá vàng Gordy luôn phải đối mặt với hằng hà sa số các “câu hỏi” mà có thể đánh bật cậu bất cứ lúc nào.

Nguồn cung thực phẩm đã sụt xuống 10%. Liệu đây có phải là điểm cuối?

Khả năng chết đói tăng từ 6% lên 10%. Bây giờ thì sao?

Chỉ số niềm tin giảm xuống dưới 50%. Phải chăng chúng ta đang đâm đầu vào một cuộc đại suy thoái đại dương?

Tương tự như thế, con người ta trong vòng xoay của cuộc sống vẫn luôn bị bủa vây bởi áp lực, bị vùi dập bởi những suy nghĩ tiêu cực luôn tiềm ẩn chỉ chờ cơ hội sục sôi. Nhưng dù ở trong bất cứ hoàn cảnh nào, bạn hãy nên nhớ rằng:

Đại dương này là trường học và vượt qua sự tiêu cực là bài kiểm tra cuối cùng. Đáp án cho bài kiểm tra này chính là Sức Mạnh và Niềm Tin.

Tiếp sức: Trường học cá mập dành cho cá vàng

Cũng giống như trong xã hội loài người, chốn đại dương cũng có một quy luật rằng: “Bạn càng cho đi bao nhiêu, bạn sẽ nhận lại bấy nhiêu.” Và nếu như bác cá mập Sammy gửi gắm đến Gordy những bài học sinh tồn nơi đại dương thì thay vì giữ khư khư lấy mình, cậu cũng học cách cho đi tương tự. Và khi ấy, chú quyết định mở Trường học cá mập dành cho cá vàng. 

Trên đường đua của cuộc đời mình, Gordy đã vấp ngã. Nhưng sự vấp ngã ấy đã mang đến cho cậu cơ hội và đặc biệt là cậu đã tìm được sự tiếp sức. Không phải cuộc đua nào cũng có thể dễ dàng tìm ra được người tiếp sức, và cũng không phải ai cũng đủ khả năng tiếp sức cho bạn, nhưng nếu bạn đã vực dậy thành công, bạn hoàn toàn có thể dùng trải nghiệm của bản thân để giúp đỡ cho những người vẫn đang vượt rào phía sau bạn, bởi lẽ “Sống là cho, đâu chỉ nhận riêng mình” đúng không nào?

Đôi lời nhắn gửi

Cuộc đời cá vàng cũng hay đấy, bạn không phải lo lắng mưu sinh hay bị vùi dập bởi sóng lớn, nhưng bạn thân mến, bạn sẽ chẳng bao giờ có cơ hội nhận ra sự yếu đuối và ủy mị của bản thân mình, bởi lẽ cả thế giới của bạn sẽ chỉ được nhìn qua chiếc bể thủy tinh mà thôi!

Làm cá mập vùng vẫy giữa sóng gió đại dương cũng thật đáng sợ! Nhưng khi được làm một con cá mập, bạn sẽ hoàn toàn tự chủ, được cưỡi lên con sóng của sự thay đổi, được nhìn đại dương qua lăng kính của chính bạn, liệu bạn có muốn?

Trong cuộc sống, chắc có lẽ chẳng ai muốn cứ mãi làm cá vàng nhỏ bé an phận trong chiếc bể của mình cả. Có chăng chỉ là bạn sợ sóng gió đại dương quá lớn, và chính nỗi sợ này sẽ nhấn chìm mong muốn bứt phá và thay đổi của bạn. Vậy lúc này, thứ bạn cần nhất là gì?

Chính là niềm tin.

Chỉ cần bạn có niềm tin, bạn dám cưỡi lên cơn sóng thì mình tin chắc rằng thế giới ngoài kia sẽ còn nhiều điều thú vị và tươi đẹp hơn nữa đang chờ bạn.

Còn bây giờ, lựa chọn là của bạn, bạn muốn trở thành gì: một con CÁ MẬP tự chủ hay một chú CÁ VÀNG bị động?

Tác giả: Annie - Bookademy