Tuần trước, tôi có đến ăn tối ở nhà một người bạn. Trong cuộc đối thoại anh ấy bảo tôi: “Con trai tôi đã tốt nghiệp đại học sáu tháng trước nhưng không thể tìm được việc làm và nó đang thất vọng. Tôi không biết phải làm gì cho nên có thể anh nêu cho nó lời khuyên nào đó được không?” Tôi hỏi: “Lĩnh vực học tập của cháu là gì và cháu đang tìm loại việc làm nào?” Anh ấy nói: “Con trai tôi tốt nghiệp bằng đại học về kinh tế. Nó đã xin việc làm trong chính phủ nhưng không thể tìm được việc nào. Nó chán nản và muốn làm bất kì loại việc nào.”

Tôi bảo anh ấy: “Kinh tế là lĩnh vực rất rộng với nhiều chuyên ngành. Tôi không biết khu vực nào con trai anh học chuyên vào đó. Tuy nhiên, việc làm tốt nhất yêu cầu bằng thạc sĩ hay tiến sĩ. Nhà kinh tế có bằng cấp chuyên sâu rất có thể kiếm được việc làm trong chính phủ hơn là cử nhân. Nếu cháu tiếp tục học bằng tiến sĩ, cháu có thể tìm việc giảng dạy ở đại học. Tuy nhiên, nếu cháu muốn trở lại trường, thay vì học bằng thạc sĩ trong kinh tế, cháu có thể xem xét lấy bằng thạc sĩ trong quản trị kinh doanh thế vào. Điều này sẽ mở ra nhiều cơ hội việc làm hơn trong các công ti tư nhân. Tôi không biết nhiều về khu vực kinh tế, con anh nên nói chuyện với các giáo sư của cậu ấy hay các cố vấn nhà trường để có lời khuyên tốt hơn.”

Bạn tôi hỏi: “Tôi có con gái nữa sắp vào đại học sang năm. Tôi không biết phải khuyên nó cái gì nhưng với con trai của tôi bây giờ không có việc làm, tôi lo về tương lai của con gái tôi nữa. Tôi có thể làm gì được?

Tôi bảo anh ấy: “Là bố mẹ, anh chị cần có thảo luận nghiêm chỉnh với con cái về tương lai của chúng. Cùng nhau anh chị và cháu phải lập kế hoạch nghề nghiệp cho chúng sớm nhất có thể được vì lập kế hoạch nghề nghiệp là bước đầu tiên để đặt phương hướng giáo dục trong đại học. Các cháu muốn học gì, các cháu muốn biết gì, và lĩnh vực học tập nào các cháu chọn trong đại học là quan trọng cho việc làm đầu tiên của các cháu sau khi tốt nghiệp. Cho dù các cháu có thể đổi ý hay đổi việc làm nhưng có phương hướng tốt vào lúc này sẽ giúp cho các cháu duy trì hội tụ. Bố mẹ bao giờ cũng muốn điều tốt nhất cho con cái họ nhưng họ có thể không biết cái gì sẽ tốt nhất trong thị trường việc làm thay đổi nhanh này. Trẻ em có thể ưa thích học cái gì đó khác nhưng chúng cũng không biết cách phân biệt giữa cái gì đó có tính thực hành và việc làm mơ. Đó là lí do tại sao cả hai bên đều phải thảo luận để đi tới cái gì đó hợp lí.”

Anh ấy ngần ngại: “Tôi không biết mấy về thị trường việc làm và điều gì sẽ là tốt cho chúng. Khi tôi còn trẻ, bằng đại học mở ra nhiều cơ hội nhưng ngày nay nó khác vì thị trường phức tạp hơn và có nhiều người tốt nghiệp đại học thất nghiệp thế.”

Tôi giải thích: “Đó là lí do tại sao điều quan trọng cho bố mẹ và con cái là có đối thoại về lập kế hoạch nghề nghiệp. Đối thoại nghĩa là việc trao đổi ý kiến nơi cả hai bên lắng nghe lẫn nhau và thăm dò các tuỳ chọn. Chìa khoá là việc thảo luận về mối quan tâm của con anh. Là bố mẹ các bạn cần biết lĩnh vực học tập nào làm các cháu ham thích. Chúng muốn làm gì với giáo dục đại học? Kiểu nghề nghiệp nào hấp dẫn chúng? Vì con gái anh sẽ vào đại học sang năm, lĩnh vực học tập nào cháu muốn đi vào? Tôi chắc cháu có lẽ có cái gì đó trong đầu vào thời gian này cho nên anh cần hỏi cháu. Trong thảo luận, cháu sẽ có khả năng giải thích cho anh điều cháu muốn học và tại sao cháu chọn lĩnh vực học tập đó. Nếu cháu còn chưa quyết định thì anh có thể hỏi cháu thích làm cái gì và những điểm mạnh của cháu là gì, điểm yếu của cháu là gì? Môn nào cháu học tốt ở trường phổ thông? Môn nào cháu học giỏi nhất? Loại hoạt động nào cháu thích trong trường? Anh nên thăm dò một số tuỳ chọn nghề nghiệp bằng việc hỏi các câu hỏi như “Con có thể làm gì khi con tốt nghiệp với bằng trong …?” Điều này sẽ làm cho cháu nghĩ nghiêm chỉnh hơn về chọn lựa của mình. Một khi anh đi tới nhiều tuỳ chọn nghề nghiệp, anh có thể làm một danh sách kiểm thực tại bằng việc yêu cầu cháu đánh giá chọn lựa của cháu. Chẳng hạn, anh có thể nói: “Con có thực muốn là người phát triển phần mềm cho dù con có yếu về toán không?” Hay “Con có thực muốn học nghệ thuật không, mặc dầu con biết rằng không việc làm trong khu vực này?” Tất nhiên sẽ có vấn đề trong thảo luận này, nhưng vẫn quan trọng là đối diện với nó bây giờ và phải thực tế về chọn lựa nghề nghiệp thay vì chờ đợi cho tới mãi thời gian về sau. Nhiều thanh niên không biết cách lập kế hoạch nghề nghiệp của họ hay đặt phương hướng cho giáo dục của họ cho nên họ hoặc “đi theo mơ ước của họ” hay “đi theo bạn bè họ” nhưng bạn bè họ cũng không biết họ muốn gì cho nên tất cả họ đều theo cái gì đó mà họ thậm chí không biết. Điều này là thông thường và đó là lí do tại sao các bố mẹ phải có thảo luận nghiêm chỉnh với con cái họ.”

“Một khi cả hai bên đã đi tới với một số chọn lựa thì bước tiếp là làm hẹp lại còn vài chọn lựa. Đây là chỗ anh phải đưa cháu tới thăm vài đại học, gặp gỡ vài cố vấn nhà trường để giúp cho cháu có ý tưởng tốt hơn về nghề nghiệp và lĩnh vực học tập.  Cách tốt nhất là nói chuyện với các sinh viên đang học trong lĩnh vực đó để biết thêm, đặc biệt sinh viên năm thứ tư vì họ sắp tốt nghiệp và tìm việc làm. Những sinh viên này có thể nói cho anh nhiều về lĩnh vực học tập cũng như cơ hội việc làm. Anh có thể kiểm cùng trường về tỉ lệ tốt nghiệp và việc làm để xem bao nhiêu sinh viên đang làm việc trong các việc làm có liên quan tới lĩnh vực học tập của họ. Những sự kiện này sẽ cho con gái anh kiểm lại thực tế tốt nhất về học cái gì. Lập kế hoạch nghề nghiệp không bao giờ là sớm và ngày nay điều quan trọng là làm nó sớm nhất có thể được.”

—English version—

A conversation with parents

Last week, I had a dinner at a friend’s house. During the conversation he told me: “My son graduated from college six months ago but could not find job and he is frustrated. I do not know what to do so maybe you can you offer him some advice?” I asked: “What his field of study is and what kind of job that he is looking for?” He said: “My son graduated with a Bachelor’s degree in Economics. He had applied to jobs in government but could not find any. He is desperate and would work at any type of job.”

I told him: “Economics is a very broad field with many specializations. I do not know what area that your son is specialized in. However, most good jobs require a master and doctorate degree. An economist with advanced degrees is likely to get a job in government than a bachelor. If he continues to a doctorate degree, he can find teaching jobs in university. However, if he wants to go back to school, instead of getting a master’s degree in economics, he may consider getting a master’s in business administration instead. This would open up more job opportunities in private companies. I do not know much about the economics area, your son should talk to his professors or counselors for better advices.”

My friend asked: “I have another daughter who is going to college next year. I do not know what to advice her but with my son who is now without job, I worry about my daughter’s future too. What could I do?

I told him: “As parents, you need to have serious discussion with your children about their future. Together you must plan their career as soon as possible because career planning is the first step to set the education direction in college. What they want to study, what they learn, and what field of study that they choose in college is important for their first job after graduation. Even they may change their minds or change jobs later but having a direction at this time will help them to stay focus. Parents always want the best for their children but they may not know what would be best in this fast changing job market. Children may prefer to study something else but they also do not know how to distinguish between something practical and a dream job. That is why both sides must discuss to come up with something reasonable.”

He hesitated: “I do not know much about the job market and what would be good for them. When I was young, a college degree opens many opportunities but today it is difference because the market is more complex and there are so many unemployed college graduates.”

I explained: “That is why it is important for parents and children to have conversation about career planning. A conversation means an exchange of opinions where both sides listen to each other and explore options. The key is a discussion about your children’s interests. As parents you want to know what fields of study that excites them. What do they want to do with a college education? What types of career that appeal to them? Since your daughter is going to college next year, what fields of study does she want to go into? I am sure she probably has something in mind at this time so you need to ask her. During the discussion, she should be able to explain to you what she wants to study and why she selects that field of study. If she has not make up her mind then you can ask her on what she likes to do and what are her strengths, what are her weaknesses? What courses that she did well in high school? What are her best subjects? What kind of activities that she likes in school? You should explore some career options by asking question such as “What can you do when you graduate with a degree in …?” This will make her think more seriously about her choice. Once you come up with several careers options, you may want to do a reality check by asking her to evaluate her choice. For example, you may say: “Do you really want to be a software developer even you have weaknesses in math?”Or “Do you really want to study arts, although you know that there is no job in this area?” Of courses there will be issues during the discussion, but it is still important to face it now and be realistic about the career choice rather than wait until later time. Many young people do not know how to plan their career or set direction for their education so they either “Follow their dream” or “Follow their friends” but their friends also do not know what they want so they all follow something that they do not even know. This is common and that is why parents must have serious discussion with their children.”

“Once both sides have came up with several choices then the next step is to narrow down to a few. This is where you should take your daughter to visit several universities, meet several school counselors to help her to have better ideas about careers and fields of study.  The best way is to talk with students who are studying in that field to learn more, especially the fourth-year students as they are graduating and looking for work. These students can tell you a lot about the field of study as well as the job opportunities. You may want to check with the school about the ratio of graduates and job to see how many students are working in jobs that are relating to their fields of their study. These facts will give your daughter the best reality check about what to study. It is never too early to set career planning and today it is more important to do it as early as possible.”