Phần lớn các phụ huynh đều khuyên con em họ: “Vào đại học đi, kiếm lấy cái bằng, và rồi tìm việc làm trong lĩnh vực học tập của con.” Với toàn cầu hoá và thị trường việc làm thay đổi nhanh chóng, lời khuyên này là không đủ. Sinh viên đại học ngày nay cần nhiều hướng dẫn hơn về lập kế hoạch nghề nghiệp, phát triển kĩ năng đặc biệt, và chuẩn bị để cạnh tranh về việc làm tốt khi họ tốt nghiệp.

Cả phụ huynh và sinh viên đều cần hiểu rằng có khác biệt giữa bằng cấp và kĩ năng. Các công ti đang ngày càng ít chú ý hơn tới bằng cấp vì họ mong đợi rằng phần lớn các ứng cử viên phải có bằng đại học, nhưng họ quan tâm hơn tới kĩ năng và khả năng mà người tốt nghiệp có thể đem tới chỗ làm việc.

Điều này yêu cầu tư duy và lập kế hoạch nhiều cả từ phụ huynh và sinh viên khi họ chuẩn bị cho đại học. Họ phải giám sát thị trường việc làm để nhận diện khu vực nào có nhu cầu cao, tìm ra về những kĩ năng được cần, và xác định trường nào có chương trình đào tạo tốt nhất về những kĩ năng này và lựa chọn lĩnh vực học tập tương ứng. Họ không nên chờ đợi cho tới khi vào đại học rồi mới bắt đầu nhận diện cái gì được cần vì điều đó sẽ là quá trễ. Ngày nay họ phải lập kế hoạch mọi thứ trước khi vào đại học để cho họ có thể lựa chọn trường đúng và lĩnh vực học tập đúng.

Không may, nhiều sinh viên vẫn vào đại học mà không có kế hoạch nghề nghiệp rõ ràng. Họ lang thang xung quanh để xem lĩnh vực nào làm họ quan tâm. Nhiều sinh viên lựa chọn lĩnh vực học tập mà không suy nghĩ cẩn thận, nếu họ không học tốt, họ chuyển sang lĩnh vực khác. Họ liên tục làm điều đó vài lần cho tới khi họ thấy cái gì đó họ thích. Tuy nhiên bằng việc làm điều đó, họ phí hoài nhiều thời gian và nỗ lực, và có lẽ lựa chọn lĩnh vực học tập dễ nhất. Chỉ sau khi tốt nghiệp và không thể tìm được công việc thì họ mới bắt đầu nghĩ một cách nghiêm chỉnh về phải làm gì với cuộc đời họ. Một số trở lại trường và bắt đầu học nghiêm chỉnh, họ bảo tôi rằng họ ước họ biết được về lập kế hoạch nghề nghiệp sớm hơn.

Ngày nay có nhiều thông tin sẵn có nếu sinh viên nghiêm chỉnh về lập kế hoạch nghề nghiệp. Nghiên cứu thị trường là chìa khoá để giúp cho sinh viên hình dung ra nghề nào có nghĩa và nghề nào sẽ có nhu cầu cao vào lúc họ tốt nghiệp. Họ phải kiểm điểm cẩn thận xu hướng thị trường để học nhiều hơn về cái gì là “khu vực nóng” tiếp, loại lương nào họ có thể làm, lĩnh vực học tập nào họ nên chọn, và kiểu việc làm nào là có sẵn.

Nhiều sinh viên năm thứ nhất không biết cách lập kế hoạch nghề nghiệp của họ. Họ thường nghe theo bạn bè họ và thỉnh thoảng bạn bè họ cũng lẫn lộn. Cách tốt nhất là nói chuyện với sinh viên sắp tốt nghiệp và hỏi họ liệu họ có việc làm hay chưa. Có thể hỏi tư vấn nhà trường: “Bao nhiêu người tốt nghiệp trong lĩnh vực học tập này trong vài năm qua có việc làm tốt? Họ bây giờ làm việc ở đâu? Họ làm được loại lương nào? Họ có làm việc trong cùng lĩnh vực học tập không?’ Nếu câu trả lời là “Không, họ không làm việc nhưng vẫn tìm việc” hay “Họ đang làm việc nhưng ở khu vực khác” hay “Lương của họ không tốt lắm,” thì bạn có thể cần nghĩ cẩn thận về chọn lựa học tập của bạn.

Cách khác tốt hơn là đọc mô tả việc làm trong báo chí để xem loại kĩ năng nào các công ti cần và kiểu bằng cấp nào họ yêu cầu. Thông tin này có thể giúp nhận diện một số con đường nghề nghiệp mà sinh viên có thể xem xét. Nguồn tốt khác là dự báo công nghiệp như văn phòng thống kê lao động nơi thường phát ra các dự báo cho năm tới mười năm tới. Phụ huynh cũng cần được thông tin về xu hướng thị trường. Họ cần nhiều dự ứng hơn trong kiểm điểm và hướng dẫn cho sinh viên để có được con đường nghề nghiệp đúng.

Thỉnh thoảng sinh viên có thể thích chọn một lĩnh vực học tập nào đó bởi vì bạn tốt nhất của họ đang học nó. Mấy năm trước, một sinh viên bảo tôi: “Các bạn của em đều học về kiến trúc. Không có lí do nào để em chọn lĩnh vực khác. Chúng em đã từng sống với nhau trong vài năm ở trường phổ thông, em không thể bỏ bạn em được.” Tôi hỏi anh ta: “Nếu đây là lĩnh vực học tập mà em thích và muốn xây dựng nghề nghiệp thì em làm chọn lựa tốt. Nhưng nếu em chỉ chọn nó bởi vì em không muốn bỏ bạn thì em phạm sai lầm. Em nên tìm ra em muốn gì, em đam mê về cái gì, nghề nào em có thể làm nó trong thời gian dài bởi vì đó là cuộc đời của em và tương lai của em.” Anh ta đã không nghe và vài năm sau anh ta bỏ trường khi tình bạn của họ thay đổi.

Năm ngoái, một người tốt nghiệp tới gặp tôi để xin lời khuyên. Anh ta nói: “Em không thể tìm được việc làm nào cho dù với bằng cử nhân về văn học. Em muốn trở lại và học máy tính để cho em có thể kiếm được việc làm tốt.” Tôi hỏi anh ta: “Em nghĩ em sẽ làm gì với bằng khoa học máy tính CS?” Anh ta dường như hoang mang: “Em không biết em chỉ hi vọng kiếm được việc làm như phần lớn người tốt nghiệp CS bao giờ cũng kiếm được việc làm tốt.” Đây là sinh viên điển hình không có nghề nghiệp, không có phương hướng rõ ràng trong cuộc sống bởi vì mọi điều anh ta muốn chỉ là việc làm thay vì nghề nghiệp. Cho nên tôi giải thích: “Đó có phải là điều em thực sự muốn làm không?” Anh ta nói: “Em thích viết, em chọn văn học vì em muốn là nhà văn.” Tôi bảo anh ta: “Có những việc làm bao gồm kĩ năng viết trong công nghiệp công nghệ, có tên là viết kĩ thuật. Em có thể viết tài liệu sử dụng, tài liệu, hướng dẫn, thủ tục và chuẩn. Có những việc làm viết cho Web như blogs và viết tin cho một số công ti. Em có thể tổ hợp kĩ năng viết của em với đào tạo của em trong phát triển web trong cái gì đó mà em thực tế có thể dùng trong thị trường việc làm này. Nhiều công ti công nghệ đang thuê người có kĩ năng của em.” Anh ta ngạc nhiên vì anh ta chưa bao giờ nghĩ về điều đó vì anh ta đã không đọc mọi mô tả việc làm mà công ti quảng cáo.

Điều quan trọng với sinh viên là biết rằng con đường nghề nghiệp không phải là bản lộ trình cố định. Tuy nhiên việc có một bản lộ trình sẽ giúp cho sinh viên biết phương hướng và nơi tìm ra cơ hội. Ngày nay giáo dục đại học không còn là việc đảm bảo cho việc làm mà bằng việc có mục đích giáo dục, bạn bao giờ cũng có thể điều chỉnh kế hoạch của bạn một cách tương ứng. Phụ huynh cần dạy cho con em họ giữ cân bằng giữa chủ nghĩa lí tưởng hoá với chủ nghĩa hiện thực. Thanh niên đầy những ý tưởng, tất cả họ đều muốn làm cho thế giới này thành chỗ tốt hơn, tất cả họ đều muốn thay đổi mọi sự thành tốt hơn và phụ huynh cần hỗ trợ cho chủ nghĩa lí tưởng đó, nhưng nó phải cân bằng với chủ nghĩa hiện thực. Khi họ tốt nghiệp và rời khỏi nhà, họ cần việc làm tốt để hỗ trợ cho bản thân họ và đóng góp cho xã hội.

—-English version—-

Preparing for college part 2

Most parents advise their children: “Go to college, get a degree, and then find a job in your field of study.” With globalization and fast changing job market, this advice is not enough. Today college students need more guidance about planning a career, developing special skills, and prepare to compete for good job when they graduate.

Both parents and students need to understand that there is a difference between a degree and skills. Companies are paying less attention to the degree as they expect that most candidates must have college degree, but they are more interested in the skills and abilities graduates can bring to the workplace.

This requires considerable thinking and planning from both parents and students when they prepare for college. They must monitor the job market to identify what areas are in high demand, find out about the needed skills, and determine which school has the best training program on these skills and select the field of study accordingly. They should not wait until entering college then start identifying what is needed as it would be too late. Today they must plan everything before entering college so they can select the right school and the right field of study.

Unfortunately, many students still go to college without a clear career plan. They wander around to see what field interests them. Many students select a field of study without thinking carefully, if they do not do well, they switch to another. They continue to do it few times until they find something that they like. However by doing that, they waste a lot of time and efforts, and probably select the easiest field to study. Only after graduated and could not find work then they began to think seriously about what to do with their lives. Some returned to school and began to learn seriously, they told me that they wished they would have known about career planning earlier.

Today there are many information available if students are serious about career planning. Job market research is the key to help students figure out which career make sense and which will be in high demand by the time they graduate. They must carefully review market trends to learn more about what are the next “Hot areas”, what kind of wages they can made, which field of study they should select, and what types of job are available.

Many first year students do not know how to plan their career. They often listen to their friends and sometime their friends are confused too. The best way is to talk to graduating students and ask them whether they have jobs or not. It is possible to ask school counselors: “How many graduates with this field of study over the last few years get good jobs? Where are they working now? What kind of salary are they making? Are they working in the same field of study?’ If the answer is “No, they are not working but still looking for job” or “They are working but in different areas” or “Their wages are not very good.” then you may need to think carefully about your choice of study.

Another better way is to read job descriptions in newspapers to see what skills companies needs and what type of degree that they required. This information can help identify some career paths that students may want to consider. Another good source is the industry forecasting such as the bureau of labor statistics who often broadcast their prediction for the next five to ten years. Parents also need to be informed about the market trends. They need to be more proactive in reviewing and guide students to get on the right career paths.

Sometime students may like to select certain field of study because their best friends are studying it. Few years ago, a student told me: “All of my friends are studying architecture. There is no reason that I would choose another field. We have been together for several years in high school, I cannot leave my friends.” I told him: “If this is the field of study that you like and want to build a career than you are making a good choice. But if you only choose it because you do not want to leave your friends than you are making a mistake. You should find out what you want, what you are passion about, what career that you can do it for a long time because it is your life and your future.” He did not listen and few years later he dropped out of school when their friendship changed.

Last year, a graduate come to see me for advice. He said: “I could not find any job even with a bachelor degree in Literature. I want to go back and learn computer so I can get a good job.” I asked him: “What do you think you would do with a CS degree?” He seemed confuse: “I do not know I just hope to get a job as most CS graduates always get good job.” This is a typical student without a career plan, without clear direction in life because all he wants is a job instead of a career. So I explained: “What is it that you really want to do? He said: “I like to write, I select literature as I want to be a writer.” I told him: “There are jobs involving writing skills in the technology industry called technical writing. You can write manual, document, instructions, procedures and standards. There are jobs writing for the Web such as blogs and news for some companies. You can combine your writing skills with your training in web development into something that you can actually use in this job market. Many technology companies are hiring people with your skills.” He was surprised as he never thinks of it as he did not read all the job descriptions that company advertised.

It is important for students to know that a career path is not a fixed roadmap. However by having one will help you to know the direction and where to find opportunities. Today a college education is no longer a guaranty for job but by having an education goal, you can always adjust your plan accordingly. Parents need to teach their children to balance idealism with realism. Young people are full of ideas, they all want to make the world a better place, they all want to change things to be better and parents need to support that idealism, but it has to be a balance with realism. When they graduate and leave home, they need a good job to support themselves and contribute to the society.