Trước khi vào đại học, nhiều người tốt nghiệp trung học đang đối diện với những câu hỏi khó về quyết định dự trường đại học nào và học lĩnh vực nào. Một số sinh viên sẽ chọn bất kì đại học nào chấp nhận họ và học bất kì cái gì họ thích. Tuy nhiên một số người sẽ nghe lời khuyên của bố mẹ họ và chọn điều bố mẹ muốn nhưng vấn đề là liệu bố mẹ có biết trường nào là tốt nhất và nghề nào đang có nhu cầu cao không? Ở Mĩ nhiều phụ huynh giám sát thị trường việc làm và thường dựa trên dự báo thị trường việc làm của Bloomberg và U.S News & World Report về xếp hạng đại học để khuyên con cái họ nhưng ở châu Á, phụ huynh thường dựa trên danh tiếng và xu hướng của các trường điều đã xảy ra vào thời họ còn là sinh viên thay vì theo dõi thị trường việc làm địa phương hiện thời. Khi tôi dạy ở Trung Quốc, tôi thường nghe các phụ huynh nói: “Không có gì tốt hơn là trường y, nha khoa và dược khoa,” và khuyến khích con cái họ đạt tới “bằng cấp cao nhất có thể được”.

Ngày nay thời thế đã thay đổi vì thế giới đã bị tác động bởi nhiều điều mà các qui tắc ngày xưa có thể không còn hợp thức nữa. Hiện thời lĩnh vực học tập tốt nhất là STEM: Khoa học (Y, nha khoa và dược khoa v.v.) Công nghệ (Khoa học máy tính, Kĩ nghệ phần mềm, Quản lí hệ thông tin v.v.) Kĩ nghệ (Điện, Điện tử, Hoá học v.v.) và Toán học (Thống kế, v.v.). Tất nhiên lĩnh vực khoa học như Y, nha khoa và dược khoa tất cả đều là những nghề lớn nhưng chúng có phải là đầu tư tốt nhất ngày nay không? Chúng ta hãy xét thời gian và nỗ lực mà sinh viên phải dành ra trong các trường đặc biệt này: Quãng mười năm dành cho y; tám năm dành cho nha khoa; và bẩy năm dành cho dược sĩ và lương của họ khi so sánh với người phát triển phần mềm có bằng cử nhân và tám năm kinh nghiệm, người chuyên môn trong phân tích dữ liệu hay an ninh máy tính thì bạn có thể thấy rằng có khác biệt lớn.

Sai lầm tệ nhất mà học sinh trung học có thể phạm phải là KHÔNG quyết định về lĩnh vực học tập nào và chờ đợi cho tới khi họ vào đại học để học thử vài môn để xem môn nào là tốt nhất cho họ. Những sinh viên này thường chọn các môn dễ để cho họ có nhiều thời gian tận hưởng cuộc sống. Đến lúc họ tốt nghiệp, nhiều người mới biết rằng bằng cấp không phải là đảm bảo cho việc làm và khi họ đối diện với thực tại, lúc đó quá trễ và nhiều người trở thành một phần của những người tốt nghiệp bị thất nghiệp. Về căn bản nếu bạn không ra quyết định trước khi vào đại học, bạn có thể bỏ lõ cơ hội tốt. Phần lớn các chương trình hướng nghề như khoa học, công nghệ, kĩ nghệ, và toán học thường có số đăng tuyển giới hạn. Nếu bạn không ghi danh sớm, bạn có thể thấy khó vào được về sau. Lời khuyên của tôi là chuẩn bị sớm nhất có thể được, vì các trường hàng đầu là rất chọn lựa, các lĩnh vực học tập hướng nghề tốt có số nhận vào giới hạn, bạn phải được chuẩn bị KHI BẠN VẪN CÒN Ở TRUNG HỌC để chắc rằng bạn sẽ vào được. Bạn cần nói chuyện với các cố vấn nhập học của trường và hiểu yêu cầu của họ để cho bạn sẽ hiểu tính khả thi của việc được chấp nhận vào.

Sinh viên thường bầy tỏ cách nhìn của họ với tôi rằng họ không chắc liệu có đam mê về công nghệ hay kĩ nghệ không? Hay liệu họ có thể vượt qua được những chướng ngại nào đó và hoàn thành đào tạo đại học nghiêm ngặt không. Tất nhiên, đó là nhiều điều cần hỏi vì nhiều học sinh trung học không đủ trưởng thành hay không thực sự biết điều họ muốn. Đây là chỗ phụ huynh nên tham gia để khuyến khích và cung cấp hỗ trợ vì họ hiểu tình huống và nhu cầu thị trường việc làm. Trong nhiều năm giảng dạy, tôi chưa bao giờ thấy một sinh viên cần cù nào mà không thể vượt qua được những khó khăn hàn lâm nào đó vì phần lớn chướng ngại đều ở trong tâm trí họ. Nếu họ nghĩ lập trình là khó thì họ sẽ không học môn lập trình; nếu họ nghĩ toán là khó thì họ sẽ né tránh toán nhưng nếu họ sẵn lòng đưa nỗ lực vào, phần lớn sẽ thành công. Đây là lí do tại sao sinh viên cần xây dựng mối quan hệ tốt hơn với thầy giáo. Thầy giáo sẽ dành nhiều thời gian hơn để hỗ trợ cho bất kì sinh viên nào, nếu họ sẵn lòng làm việc chăm chỉ. Tôi có nhiều sinh viên tới môn Kĩ nghệ phần mềm của tôi với sự ngần ngại và bảo tôi rằng họ sẽ thử xem liệu họ có thể qua được môn này hay không. Tôi bảo họ nói chuyện với những sinh viên tốt nghiệp của tôi người đang làm việc trong công nghiệp và những người tốt nghiệp bị thất nghiệp khác, người học các môn dễ rồi ra quyết định. Đến cuối, phần lớn tới lớp tôi và quyết tâm hoàn thành nó. Tôi bảo họ: “Nếu các em học lớp của thầy chỉ để thử, các em sẽ thấy rằng nó là khó rồi các em bỏ. Nếu các em quyết tâm hoàn thành nó thì em sẽ thành công. Việc của thầy là hỗ trợ cho các em theo mọi cách nếu các em cũng đưa nỗ lực của các em vào.”

Khi một số trong các bạn đang chuẩn bị cho tương lai của bạn, xin chắc nghiên cứu mọi khả năng và xét bốn lời khuyên của tôi từ blog trước. Nhớ rằng chính trường đúng, đào tạo đúng, lĩnh vực học tập đúng và thái độ đúng sẽ xác định ra tương lai của bạn và phần còn lại của đời bạn.

—English version—

Preparing for college

Before going to college, many high school graduates are facing difficult questions of deciding which university to attend and what field to study. Some students will select any university that accept them and study anything that they like. However some would listen to their parents’ advices and select what the parents wanted but the question is do parents know what school would be best and which career is in high demand? In the U.S many parents are monitoring the job market and often rely on the Bloomberg’s job market prediction and the U.S News & World Report on college ranking to advise their children but in Asia, parents often rely on the school’s reputation and trends that happened when they were students instead of tracking the current local job markets. When I taught in China, I often heard parents said: “There is nothing better than Medical, Dental and Pharmaceutical.” and encourage their children to achieve “The highest degree possible”.

Today time has changed as the world is being impacted by many things that some old rules may no longer be valid. Currently the best fields of study are STEM: Science (Medical, Dental, and Pharmaceutical etc.) Technology (Computer Science, Software Engineering, Information System Management etc.) Engineering (Electrical, Electronic, Chemical etc.) and Math (Statistics, Actuary etc.). Of course science fields such as Medical, Dental and Pharmaceutical are all great careers but are they the best investment today? Let’s consider the time and efforts students must spend in these special schools: About ten years for medical; eight years for dental; and seven years to be a pharmacist and their salaries as compare to a software developer with a bachelor’s degree and eight years of experience who specialized in Data analytics or Computer Security then you can see that there is a big difference.

The worst mistake high school students could made is NOT to decide on which field to study and wait until they go to college to take sample of courses to see which one is best for them. These students often select the easy subjects that give them a lot of time to enjoy life. By the time they graduate, many learn that a degree is not a guarantee for job and as they face the reality, it is too late and many be part of the unemployed graduates. Basically if you do not make decision before go to college, you may miss a good opportunity. Most career–oriented programs such as science, technology, engineering, and math, often have limit enrollment. If you do not enroll soon, you may find it difficult to get in later. My advice is to prepare as soon as possible, as top schools are very selective, good career-oriented fields of study have limit number of acceptance, you must be prepared WHEN YOU ARE STILL IN HIGH SCHOOL to make sure that you get in. You need to talk to the school’s admissions counselors and understand their requirements so you will understand the feasibility of getting accepted.

Students often have expressed their views to me that they are not sure whether they have a passion for technology or engineering? Or whether they can overcome some obstacles and complete the rigorous college training. Of course, that is a lot to ask as many high school students are not matured enough or really know what they want. This is where parents should be involved to encourage and provide support as they understand the situation and the job market demand. For many years of teaching, I never found a diligent student that cannot overcome certain academic difficulties as most obstacles are in their mind. If they think programming is difficult than they would not take programming course; if they think math is difficult than they would avoid math but if they are willing to put in the efforts, most will succeed. This is why students need to build a better relationship with teachers. Teachers would spend more time to support any students, if they are willing to work hard. I had many students who came to my Software Engineering courses with hesitation and told me that they would try to see if they can pass the course. I told them to talk to my graduates who are working in the industry and other unemployed graduates who study some easy courses then make a decision. In the end, most come to my class and determine to complete it. I told them: “If you take my class as a trial, you will see that it is difficult then you will quit. If you determine to finish it then you will be successful. It is my job to support you all the way if you also put in your efforts.”

As some of you are preparing for your future, please make sure to investigate all possibilities and take my four advices from previous blog. Remember that it is the right schools, the right trainings, the right fields of study, and the right attitude will determine your future and the rest of your life.