sống an vui
TRẦN GIA PHONG dịch KHANGSER RINPOCHE sốngan vui phương pháp giải tỏa căng thẳng, vượt qua sợ hãi, và đối trị sân giận NHÀ XUẤT BẢN HỒNG ĐỨC Tái bản
LỜI GIỚI THIỆU CHƯƠNG 1: TÁM YẾU TỐ ĐỂ SỐNG ĐỜI HẠNH PHÚC Cần có động lực sống Thấu hiểu quy luật tự nhiên Giữ kỷ luật cá nhân Luyện tâm nhẫn nhục Kiểm soát lòng tham Bớt kỳ vọng vào kết quả Không nuông chiều bản ngã Liên tục đối trị phiền não CHƯƠNG 2: GIẢI TỎA CĂNG THẲNG VÀ ÁP LỰC TỪ CUỘC SỐNG Nghịch lý trong tâm con người Chuyển hướng tâm và buông bỏ Gửi thông điệp tích cực cho bản thân (tự kỷ ám thị) Từ bỏ tâm so sánh Bài tập thanh lọc và rèn luyện cơ thể 7 11 14 16 18 19 21 23 25 26 33 36 39 41 46 49 Mục lục 50 52 59 60 61 64 71 74 75 76 78 78 80 82 93 Bài tập 1: Tiếp năng lượng tích cực cho cơ thể Bài tập 2: Hỗ trợ các cơ quan nội tạng CHƯƠNG 3: VƯỢT QUA SỢ HÃI Sợ hãi Nguyên nhân của sợ hãi Vượt qua sợ hãi CHƯƠNG 4: ĐỐI TRỊ SÂN GIẬN Nguyên nhân của cơn giận Căn nguyên là chấp ngã Đối trị tâm sân giận Nhận diện cơn giận Chuyển tâm ra khỏi đối tượng gây giận Tư duy về tác hại của sân giận Nuôi dưỡng lòng từ bi LỜI KẾT
Chương 1 Tám yếu tố để sống đời hạnh phúc
12 SỐNG AN VUI Trước hết, tôi không chắc là bạn đã biết nhiều về tôi hay chưa. Tôi là một tu sĩ và tôi có lối sống rất đơn giản. Tôi có rất ít mong muốn trong cuộc sống và sống với rất ít nhu cầu. Bạn sẽ ngạc nhiên khi biết rằng có những lúc tôi đi đó đây mà không có tiền trong túi, từ châu Á đến châu Âu, từ Tây sang Đông. Nhiều người đã rất ngạc nhiên khi biết điều đó. Một vài học trò đề nghị mở tài khoản ngân hàng cho tôi, tôi có thể mang theo thẻ tín dụng và tiêu tiền khi cần, nhưng tôi đã từ chối. Đó là nguyên tắc của tôi. Tôi là một tu sĩ và tôi lựa chọn sống với ít mong cầu. Đây là vài điều tóm lược về bản thân tôi. Trước đây khá lâu, có lẽ đã hơn mười lăm năm, một người em họ gọi điện cho tôi khi tôi đang ở một tu viện tại miền Nam Ấn Độ. Em tôi nói rằng một người bạn học cùng trường của cậu ấy đang trải qua căng thẳng và bất an. Em tôi đã hỏi tôi có thể làm gì giúp bạn của cậu ấy hay không. Lúc đó tôi đang bận và đã bảo em nói người bạn hãy đến tìm tôi sau một tháng nữa. Một tuần sau, em tôi gọi điện thông báo cậu bạn ấy đã tự sát. Tôi đã bị sốc và vô cùng buồn bã. Tôi đã có thể giúp cậu ấy nếu tôi có thời gian để gặp cậu ta sớm hơn. Kể từ đó, tôi dành thời gian nghiên cứu về cơ chế của sự căng thẳng diễn ra trong tâm. Tôi đã phát hiện ra một thống kê đáng quan tâm: Trung bình cứ 40 giây trên thế giới có một người chết vì tự sát do căng thẳng và trầm cảm. Sau đó tôi cố gắng tìm ra một vài giải pháp. Tôi đã phối hợp với một bác sĩ tâm thần, cũng là học trò của tôi, thiết kế chương trình kiểm soát căng thẳng. Tiếp theo, tôi đã áp dụng chương trình ở các bệnh viện và chương trình đã phát huy hiệu quả. Tôi cũng đã cho xuất bản một quyển sách nói về kiểm soát căng thẳng
13 TÁM YẾU TỐ ĐỂ SỐNG ĐỜI HẠNH PHÚC và quyển sách đó đã trở thành sách bán chạy nhất ở Đài Loan hồi tháng 9/2016. Trước khi đi vào chi tiết các phương pháp kiểm soát căng thẳng và đạt được bình an trong tâm, tôi muốn chia sẻ kinh nghiệm của bản thân tôi về những yếu tố nền tảng của một đời sống hạnh phúc. Nói về vấn đề này, chúng ta cần tự hỏi bản thân: Ta phải sống như thế nào? Đây là một câu hỏi rất quan trọng. Trong tiếng Anh, “sống” có nghĩa là “LIVE.” Nếu bạn ghi chữ LIVE theo chiều ngược lại thì chuyện gì sẽ xảy ra? Nó trở thành chữ EVIL, nghĩa là xấu ác. Nếu ghi thuận thì nó trở thành LIVE. Trong cuộc đời, điều quan trọng trước tiên là chúng ta phải biết mình nên sống như thế nào. Tôi vẫn thường hay lấy một ví dụ. Khi mua máy tính hoặc điện thoại di động, bạn sẽ nhận được sách hướng dẫn kèm theo máy. Tuy nhiên, khi được sinh ra đời, chúng ta đã không nhận được một quyển cẩm nang để sống hạnh phúc. Ta cần một quyển cẩm nang như thế. Tôi thấy điều này vô cùng quan trọng. Nếu bạn hỏi mọi người “Nên sống như thế nào?” thì bạn sẽ nhận được nhiều ý kiến khác nhau. Ai cũng có thể trả lời câu hỏi này. Nếu bạn hỏi một thầy giáo, một doanh nhân, hay một bác sĩ…, chắc chắn họ sẽ trả lời bạn, và tôi thấy mọi người có những quan điểm về cuộc sống rất khác nhau. Một lần nọ, tôi có buổi nói chuyện với tù nhân trong một nhà tù về đề tài lối sống. Một tù nhân đã nói với tôi, TRONG CUỘC ĐỜI, ĐIỀU QUAN TRỌNG TRƯỚC TIÊN LÀ CHÚNG TA PHẢI BIẾT MÌNH NÊN SỐNG NHƯ THẾ NÀO.
14 SỐNG AN VUI “Thầy đến đây nói về những điều rất đẹp đẽ. Với thầy thì nói những điều đẹp đẽ như vậy rất dễ, nhưng với chúng tôi thì không. Chúng tôi phải ở trong nhà tù này trong suốt quãng đời còn lại, còn với thầy thì thật dễ để đến đây nói chuyện rồi ra về.” Tuy nhiên, người tù đó đã không biết một điều. Anh ấy không hiểu rằng tôi là một tu sĩ, và bạn có biết tu sĩ như tôi phải tuân thủ bao nhiêu điều luật không? Bạn có biết gì về những điều luật này không? Tôi phải tuân thủ 253 điều luật. Tuy vậy, việc tuân thủ 253 điều này giúp tôi hạnh phúc hơn. Những điều luật này không hề là áp lực đối với tôi, vì tôi rất vui khi tuân thủ chúng. Khi tôi đến Washington DC nói chuyện về kiểm soát căng thẳng, một người đàn ông đã hỏi tôi về đời sống tu sĩ. Tôi đã nói đùa, “Anh đừng nghĩ đến đời sống của tu sĩ làm gì. Đó thật sự là bi kịch khi phải tuân thủ 253 điều luật.” Từ một góc nhìn thì đó là bi kịch, nhưng theo một góc nhìn khác thì đó lại là niềm vui. Cần có động lực sống Trước hết, dù làm gì trong cuộc sống, bạn cũng cần có động lực, hay động cơ. Từ “động cơ” này có thể được diễn giải theo nhiều nghĩa. Tôi nghĩ tất cả mọi người đều có thể làm việc tốt hơn những gì họ đang làm hiện nay. Bạn có tin như vậy không? Hầu hết con người biết rằng họ có thể cải thiện đời sống của mình, và họ biết phải làm gì để cải thiện cuộc sống. Bạn có tin vào điều này không? Nếu mọi người biết rằng họ có thể làm tốt hơn những gì họ đang làm, tại sao họ không làm tốt như thế? Họ biết những phương pháp để cải thiện bản thân, nhưng tại sao họ không tiến hành? Bởi vì họ thiếu động lực.
15 TÁM YẾU TỐ ĐỂ SỐNG ĐỜI HẠNH PHÚC Khi chúng tôi mới vào tu viện lúc còn nhỏ, thầy tôi dạy rằng chúng tôi phải có động cơ tu thành Phật quả. Tôi đã hỏi một vị thầy lớn “Mất bao lâu để có thể thành Phật?” và vị ấy nói rằng phải mất hàng triệu năm. Lúc đó, tôi nghĩ như vậy lâu quá và tôi không thể thực hiện được. Nhưng bây giờ tôi lại nghĩ mình có thể làm được. Bạn có thể nghĩ tôi bị điên, nhưng tôi vẫn vui với điều đó. Tôi rất thích một câu chuyện kể về một cậu bé thích đá bóng. Khi cậu bé đi đá bóng, cha cậu thường đi theo và ngồi cạnh sân bóng. Khi đội bóng của cậu chuẩn bị tham gia một giải đấu lớn, cậu bé lại không xuất hiện. Huấn luyện viên ngóng chờ cậu trong suốt nhiều tuần nhưng cậu bé vẫn biệt tăm. Huấn luyện viên không thể chờ lâu hơn nữa và ông đưa đội bóng đến giải đấu. Một hôm, cậu bé đột nhiên xuất hiện và xin huấn luyện viên cho cậu vào thi đấu. Huấn luyện viên nói, “Cậu không tập luyện gần một tháng qua thì làm sao có thể thi đấu được?” Cậu bé nói, “Con không tập luyện trong một tháng nhưng con tin là mình vẫn thi đấu được, và con còn có thể đá tốt hơn trước.” Huấn luyện viên nói, “Trận đấu này rất quan trọng, con không được để đội nhà thua!” và ông cho phép cậu vào sân. Cậu bé đã chơi bóng rất khác thường. Bất cứ đường bóng nào nhận từ đồng đội, cậu bé đều ghi bàn. Sau trận đấu, huấn luyện viên rất kinh ngạc và hỏi, “Thầy chưa từng thấy con chơi hay như thế. Chuyện gì đã xảy ra vậy?” Cậu bé đáp, “Hôm nay rất khác. Hôm nay cha con xem con thi đấu nên con chơi hay hơn.” Huấn luyện viên ngạc nhiên, “Nhưng trước đây lúc nào ông ấy cũng đến sân xem DÙ LÀM GÌ TRONG CUỘC SỐNG, BẠN CŨNG CẦN CÓ ĐỘNG LỰC, HAY ĐỘNG CƠ.
16 SỐNG AN VUI con luyện tập mà!” Cậu bé nói, “Có một bí mật nhỏ. Thật ra thì cha con bị mù và ông ấy không nhìn thấy gì. Cha con mới mất bốn ngày trước và hôm nay ông ấy đang xem con chơi bóng từ thiên đường.” Đó là động lực chơi bóng của cậu bé: cậu tin rằng cha cậu đang theo dõi cậu đá bóng. Trong cuộc sống, đôi khi chúng ta thiếu động lực sống, vì vậy ta không thể tiến lên phía trước. Dù chúng ta đang cố gắng làm việc gì, ta nên phát khởi một động cơ rõ ràng là làm việc vì lợi ích của người khác. Thuật ngữ triết học Phật giáo gọi động cơ này là bồ đề tâm. Thuật ngữ bồ đề tâm có gốc từ tiếng Phạn, có thể được diễn giải là tâm luôn nghĩ đến việc làm lợi ích cho người khác. Có hai lối sống: sống cho bản thân và sống vì tha nhân. Bồ đề tâm nghĩa là sống vì mọi người. Đôi lúc chúng ta chỉ sống vì bản thân mình. Thấu hiểu quy luật tự nhiên Để có thể sống đúng đắn và hạnh phúc, chúng ta phải thấu hiểu quy luật của tự nhiên. Ở đây, quy luật của tự nhiên chính là luật nhân quả. Luật nhân quả là một quy luật rất đơn giản: mọi sự việc đều có nguyên nhân của chúng. Nếu bạn thấy một hiện tượng thì bạn biết chắc rằng hiện tượng đó có nguyên nhân. Luật nhân quả cũng giống một định luật vật lý: lực nào cũng có phản lực của nó. Bạn phải gieo trước khi bạn gặt. Nếu bạn gieo hạt táo thì sẽ được quả táo, nếu gieo hạt cà thì được quả cà. Trong tâm ta, nếu bạn gieo hạt giống của những tư tưởng thiện lành thì tư tưởng thiện lành sẽ sinh sôi. Nếu bạn gieo hạt giống của tư tưởng tiêu cực thì tư tưởng tiêu cực sẽ xâm chiếm tâm bạn.
17 TÁM YẾU TỐ ĐỂ SỐNG ĐỜI HẠNH PHÚC Tâm con người giống một mảnh vườn. Nếu bạn không gieo bất cứ hạt giống nào trong vườn thì điều gì sẽ xảy ra? Rêu phong và cỏ dại sẽ sinh sôi. Nếu bạn gieo vào tâm hạt giống của thiện niệm thì thiện niệm sẽ sinh sôi. Nếu bạn gieo hạt giống ác niệm thì ác niệm sẽ phát sinh. Bạn hãy thử nhìn lại bản thân, khi có thời gian rỗi thì những dạng tư tưởng nào phát sinh trong tâm bạn? Tích cực hay tiêu cực, thiện niệm hay ác niệm? Tôi nghĩ đến hơn 70% là tư tưởng tiêu cực sẽ nảy sinh trong tâm con người. Tôi nói đúng không? Khi có thể làm phát sinh nhiều suy nghĩ tích cực hơn trong tâm thì chúng ta sẽ hạnh phúc hơn. Hạnh phúc và đau khổ là những cảm xúc rất lạ. Tôi luôn đưa ra một ví dụ. Mỗi khi bạn đạt được một điều gì đó mà bạn rất muốn có, tôi chắc rằng bạn sẽ thấy hạnh phúc. Sau mười ngày, nếu đánh mất điều đó thì bạn sẽ thấy buồn bã hoặc đau khổ. Đây là những điều thường thấy ở con người. Câu hỏi được đặt ra là, niềm vui khi đạt được điều bạn mong muốn, và nỗi khổ vì mất chúng, cảm xúc nào hiện diện lâu hơn? Nỗi đau tồn tại lâu hơn. Vì sao? Có điều gì đó sai trái ở tâm con người. Nếu bạn muốn có câu trả lời theo quan điểm tâm lý học hoặc khoa học, tôi không nghĩ bạn sẽ tìm được lời giải thỏa đáng. Đây không phải là bản tính của tâm con người, vì đối với một số người, niềm vui hiện diện lâu hơn nỗi buồn. Tuy nhiên, tôi chắc rằng với hầu hết QUY LUẬT CỦA TỰ NHIÊN CHÍNH LÀ LUẬT NHÂN QUẢ. LUẬT NHÂN QUẢ LÀ MỘT QUY LUẬT RẤT ĐƠN GIẢN: MỌI SỰ VIỆC ĐỀU CÓ NGUYÊN NHÂN CỦA CHÚNG.
18 SỐNG AN VUI mọi người, dù không phải tất cả, nỗi buồn sẽ kéo dài lâu hơn so với niềm vui. Tại sao nó lại diễn ra như vậy? Giữ kỷ luật cá nhân Trong đạo Phật có một thuật ngữ là “giới luật.” Nói một cách thông thường thì tôi gọi đó là chuẩn mực đạo đức. Thuật ngữ tiếng Phạn là sila. Tôi không rõ bạn dịch từ này ra tiếng Việt có chính xác hay không. Tôi không thấy có cách dịch chính xác từ này trong tiếng Anh. Từ này cũng tương tự với kỷ luật hay chuẩn mực đạo đức. Tính kỷ luật là một yếu tố quan trọng trong cuộc sống. Khi tôi tuân thủ 253 điều luật, có những lúc tôi quên luật. Bạn có biết món lẩu không? Một lần nọ tôi có dự một buổi cầu nguyện. Sau buổi cầu nguyện ban tổ chức phục vụ món lẩu. Lúc đó tôi đói bụng và tôi đã lấy rau sống cho vào nồi lẩu. Thật ra, theo giới luật, tu sĩ không được nấu hay luộc rau sống. Sau khi luộc rau và đã ăn rồi thì tôi mới nhớ mình vừa phạm luật. Giới luật trong đạo Phật có ý nghĩa thật sự là gì? Có phải giới luật là thứ lấy mất tự do của chúng ta hay không? Hay giới luật là thứ có thể sửa chữa những việc làm sai trái của ta? Không, giới luật không mang ý nghĩa như vậy. Có những người hiểu lầm về giới luật và họ cảm thấy giới luật đang lấy mất tự do của họ. Thật sự thì không phải như vậy. Khi một đoàn tàu bị chệch khỏi đường ray thì nó sẽ có tự do, nhưng chuyện gì sẽ xảy ra tiếp theo? Chỉ có thể là tai nạn. Thật ra, giới luật là một trong những điểm chính yếu giúp ta làm chủ bản thân. Giới luật chính là một
19 TÁM YẾU TỐ ĐỂ SỐNG ĐỜI HẠNH PHÚC hướng đi. Tôi nghĩ bạn đã từng nghe nói rằng hướng đi quan trọng hơn tốc độ. Vậy, giới luật là một hướng đi. Khi bước lên máy bay, bạn mong chờ điều gì: một người phi công có tính kỷ luật cao hay một viên phi công chỉ thích làm theo ý riêng của ông ấy? Chắc chắn bạn muốn người phi công có tinh thần kỷ luật cao độ. Điều này rất quan trọng. Tôi cảm thấy mình rất may mắn khi có cơ hội tuân thủ giới luật. Tuy nhiên, khi tôi du hành đó đây, người dân địa phương hay cảm thấy buồn cười khi nhìn thấy tôi mặc y phục tu sĩ này. Đôi lúc khá khó xử khi mọi người đổ dồn nhìn bạn trong bộ y phục này. Về phần mình, tôi luôn nghĩ trong tâm nguyện cho những ai thấy tôi mặc y phục này sẽ đều nhận được gia trì từ chư Phật. Tôi luôn nguyện cầu như thế. Đó là cách tôi suy nghĩ. Luyện tâm nhẫn nhục Đức tính nhẫn nhục cũng là một yếu tố quan trọng khác. Một trong những quyển sách yêu thích của tôi là Binh Pháp Tôn Tử. Trong quyển sách đó, Tôn Tử nói rằng khi một vị tướng đem quân ra trận, ông ta phải hết sức nhẫn nhục và không được nổi giận. Ông ta phải vô cùng nhẫn nhục, và đây là một phẩm tính rất quan trọng của một vị tướng. GIỚI LUẬT LÀ MỘT TRONG NHỮNG ĐIỂM CHÍNH YẾU GIÚP TA LÀM CHỦ BẢN THÂN. GIỚI LUẬT CHÍNH LÀ MỘT HƯỚNG ĐI.
20 SỐNG AN VUI Khi tôi còn nhỏ, thầy tôi đã kể cho tôi một câu chuyện về đức tính nhẫn nhục. Câu chuyện này rất nổi tiếng trong Phật giáo Tây Tạng. Có một thiền giả dành 9 năm ròng để tu thiền trong một hang động. Ông ta rất chú tâm tu thiền và không biết rằng tóc của ông đã mọc rất dài. Sau 9 năm, ông thoát khỏi trạng thái thiền và thấy tóc mình đã rất dài, tuy nhiên phần tóc bên trái đã bị chuột gặm. Khi thấy tóc mình bị chuột gặm, ông đã hét lên, “Ta sẽ giết con chuột nào gặm tóc ta!” Như vậy thì đâu là lợi ích của 9 năm tu thiền trong hang núi? Nhẫn nhục là điều rất quan trọng. Khi phải giải quyết vấn đề nào đó, nếu nổi giận thì bạn không thể ra quyết định chính xác. Do bị tác động bởi hoàn cảnh và môi trường xung quanh, nhiều người trở nên rất căng thẳng và dễ nổi giận. Từ đó họ dễ trở thành người nóng tính. Theo tôi, kỷ luật và nhẫn nhục là những đức tính rất quan trọng trong cuộc sống, nhất là với những người giữ vai trò lãnh đạo. Bạn cần phải có tinh thần kỷ luật cao độ và biết nhẫn nhịn. Tôi thường chia sẻ một câu chuyện về bản thân tôi. Nhiều năm về trước tôi là một tu sĩ nóng tính. Bằng cách thực hành nhẫn nhục, tôi đã thật sự thay đổi nhiều. Tôi trở nên điềm tĩnh hơn. Tôi có thể nói rằng tôi đã thành công trong việc kiểm soát cơn giận. Trong đạo Phật, sự thực hành này được gọi là “nhẫn nhục.” Có một mẩu chuyện nổi tiếng ở thời đức Phật về nhẫn nhục. Có người đến tranh luận với đức Phật và trong lúc tranh luận, người đó đã nổi giận và nhục mạ Phật. Không những vậy, ông ta còn nhổ vào mặt Phật. Khi bị người đối diện nhổ vào mặt, đức Phật vẫn mỉm cười. Tối hôm đó, người nhổ vào mặt Phật đã không thể nào chợp mắt vì ông ta thắc mắc tại sao
21 TÁM YẾU TỐ ĐỂ SỐNG ĐỜI HẠNH PHÚC đức Phật vẫn có thể điềm tĩnh đến như vậy khi bị người khác nhổ vào mặt. Đây là một mẩu chuyện chúng tôi thường được nghe khi còn nhỏ. Kiểm soát lòng tham Căng thẳng trong tâm có liên hệ mật thiết đến lòng tham. Ở đây, bạn cần biết rằng lòng tham và khát vọng là hai điều rất khác nhau. Khát vọng là yếu tố then chốt đưa đến thành công, chứ không phải lòng tham. Chúng ta phân biệt giữa lòng tham và khát vọng như thế nào? Có một câu nói, “Khát vọng có thể được thỏa mãn nhưng lòng tham thì không.” Khát vọng có thể được thỏa mãn, nhưng hoàn toàn không thể thỏa mãn lòng tham. Có một câu chuyện kể về một vị vua gặp một nông dân nghèo. Vị vua nói rằng ngài sẽ ban cho người nông dân nghèo một mảnh đất rộng lớn. Người nông dân nghèo sửng sốt hỏi vua, “Ngài ban cho tôi mảnh đất lớn cỡ nào?” Vua đáp, “Sáng mai ông chỉ cần đi liên tục, ông đi được bao xa thì trẫm sẽ ban cho ông bấy nhiêu đất. Nhưng trẫm có một điều kiện là ông phải trở về nơi xuất phát trước khi mặt trời lặn.” Người nông dân mừng rỡ và nghĩ rằng ông ấy có thể lấy được một vùng đất rộng lớn. Sáng hôm sau, ông ấy bắt đầu đi, và ông cứ đi mãi, nhưng ông đã quên điều kiện của vua. Chỉ khi mặt trời đã lặn thì ông mới sực nhớ đến điều kiện. Đó chính là lòng tham. Lòng tham khiến bạn mù quáng, còn khát vọng không khiến bạn mù quáng. KHÁT VỌNG CÓ THỂ ĐƯỢC THỎA MÃN, NHƯNG HOÀN TOÀN KHÔNG THỂ THỎA MÃN LÒNG THAM.
RkJQdWJsaXNoZXIy MjI4NTM1Ng==