PHÁ VỠ KHUÔN MẪU
NHÀ XUẤT BẢN DÂN TRÍ PHÁ VỠ KHUÔN MẪU Linh Hoàng dịch THE ORIGINS OF YOU Để tự do Sống và Yêu VIENNA PHARAON Chuyên gia trị liệu hôn nhân và gia đình được cấp phép
Dành tặng những người đã cứu rỗi linh hồn tôi: Connor, Code và Bronx. Mọi người là những gì tốt đẹp nhất trên thế giới này.
LỜI NGỎ Tôi sẽ không thể hoàn thành quyển sách này nếu không có hân hạnh được làm việc gần gũi với những con người tuyệt vời đã dũng cảm quyết định chia sẻ câu chuyện của họ cho tôi. Tôi luôn đặt vấn đề giữ bí mật danh tính và những thông tin có thể nhận diện của thân chủ lên hàng đầu. Trong một vài trường hợp, tôi sẽ kết hợp nhiều đặc điểm của các thân chủ khác nhau và gộp thành một. Trên tinh thần tất cả những câu chuyện được kể ra ở đây đều có thật, và tôi đảm bảo mọi sự thay đổi được đưa vào đều tôn trọng câu chuyện của các cá nhân. Ngoài ra, xin lưu ý rằng chủ đề của chương 7, “Tôi muốn cảm thấy an toàn”, là lạm dụng, t tử và những vấn đề sức khỏe tâm thần nghiêm trọng. Xin cân nhắc trước khi đọc. Cuối cùng, dù tôi rất hy vọng bạn sẽ nhận thấy phần nào bản thân mình ở đây, nhưng quyển sách này không nhất thiết se bao hàm mọi trương hơp. Mỗi người có những khác biệt và khó khăn riêng trong qua trinh thay đổi, và những
8 - THE ORIGINS OF YOU khám phá mới mẻ mà bạn tìm thấy ở đây đôi khi sẽ khiến bạn cảm thấy mất cân bằng hoặc sẽ truyền nguồn động l c mới cho gia đình bạn. Sẽ rất tốt nếu bạn có một nha tri liêu tâm lý đồng hành trong hành trình hàn gắn quan hệ gia đình. Điều này đặc biệt đúng đối với những người đang cố gắng chữa lành sang chấn tâm lý, vi thường ho sẽ cần phương pháp tiếp cận sâu sát hơn. Nếu từng trải qua sang chấn hay sang chấn tâm lý phức tạp, bạn nên làm việc với bác sĩ lâm sàng chuyên về sang chấn.
Chương 1 QUÁ KHỨ CHÍNH LÀ HIỆN TẠI C A BẠN Phiếu tiếp nhận được gửi đến không có thông tin gi mấy, chỉ có tên, tuổi và chia sẻ văn tăt về vấn đề thân chủ muốn giải quyết. Natasha Harris, 38 Tôi muốn xác định người yêu hiện tại có phải là người mà tôi có thể ở bên cạnh cả đời không. Tôi đã băn khoăn từ rất lâu rồi, nhưng giờ tôi thấy mình không thể trốn tránh cảm giác này thêm nữa. Cô giúp tôi được chứ?! Đây là lần đầu tiên Natasha tìm đến trị liệu tâm lý. Bạn bè cô cuối cùng cũng thuyết phục được cô chia sẻ với ai đó – chính là tôi. Cô đang rất lo lắng và phấn khích chờ đợi phiên trị liệu đầu tiên.
30 - THE ORIGINS OF YOU “Tôi rất cần điều này”, cô nói. “Cảm ơn vì đã cho tôi lịch hẹn. Tôi đã trì hoãn việc này quá lâu, và tôi biết mình không thể trì hoãn thêm nữa. Vả lại, bạn bè tôi sắp chịu hết nổi chuyện tôi cứ than thở với họ rồi.” Cô bật cười đầy lo lắng. Tôi mỉm cười. “Tôi đoán là họ thấy chán ngây khi cứ phải nghe đi nghe lại một câu chuyện. Từ khi biết tôi đến giờ họ phải nghe câu chuyện ấy suốt.” “Mọi người biết nhau bao lâu rồi?”, tôi hỏi. “À, chúng tôi chơi với nhau từ hồi bé đến giờ. Cũng lâu lắm rồi. Họ đã là bạn thân của tôi hơn ba mươi năm rồi.” Những lời than thở mà bạn bè của Natasha nghe đến phát chán không chỉ liên quan đến người yêu hiện tại của cô. Từ lúc cô bắt đầu có những mối quan hệ nghiêm túc, những lời than thở về tất cả những người cô hẹn hò gần như giống hệt nhau. “Có thể cho tôi biết cô đã kể gì cho các bạn không?”, tôi hỏi. “Ừm, đại loại là tôi đã kể cho họ khá nhiều về cảm nhận của tôi, cảm giác có cái gì đó không đúng. Họ bảo tôi chỉ đang vạch lá tìm sâu, cô hiểu chứ? Giống như là tôi đang cố hủy hoại một mối quan hệ tốt vậy. Tôi cũng không biết nữa. Tôi nghĩ là tôi thật sự có đẩy những người đối tốt với mình ra xa. Ai cũng nói vậy nên tôi nghĩ điều đó có lẽ là đúng.” Tôi có thể thấy Natasha đang rối bời với những suy nghĩ trong đầu. Lời nói và thông điệp của những người xung quanh
PHÁ VỠ KHUÔN MẪU - 31 rõ ràng đã ảnh hưởng đến cách cô nghĩ về bản thân. Cô khó biết được mình cảm thấy thế nào, thừa nhận mình biết gi và hiểu rõ điều gì là đúng với mình. “Nghe như bạn cô có nhiều ý kiến về cách cô thể hiện trong các mối quan hệ. Nhưng tôi muốn nghe những gì chính cô biết là đúng về người yêu hiện tại và mối quan hệ của hai người?” “Vâng, được chứ. Clyde là một người đàn ông tuyệt vời. Anh ấy thông minh, hấp dẫn, thú vị, thành đạt, rất tử tế và còn chín chắn nữa. Nhìn Clyde, cô chẳng thể chỉ ra điểm gì sai. Mọi người đều nghĩ anh ấy tốt, rằng cuối cùng tôi cũng gặp được một nửa của đời mình.” Tôi cắt ngang: “Còn cô? Cô có nghĩ Clyde tốt không?”. Tôi đang cố lái Natasha trở lại trải nghiệm của cô với Clyde. “Tôi cũng nghĩ thế. Anh ấy là một người yêu tuyệt vời. Anh ấy là một người đàn ông tốt và tôi thật s không có gì để phàn nàn. Tôi chỉ cảm thấy giữa chúng tôi có gì đó sai sai, hoặc ít nhất là sẽ có. Giống như tôi đang bỏ qua một vấn đề gì đó, cô hiểu ý tôi chứ? Như là, nhỡ có chuyện gì đoán trước xảy ra thì sao?” “Vậy trong những mối quan hệ trước đây, đã có chuyện gì đoán trước xảy ra chưa?” Việc tôi đột nhiên chuyển chủ đề có vẻ làm Natasha ngạc nhiên. “Tôi nghĩ là không, không có”, cô ấy trả lời.
32 - THE ORIGINS OF YOU “Còn trong gia đình cô thì sao, từng có chuyện gì đoán trước xảy ra chưa?”, tôi tiếp tục hỏi. Cô ngập ngừng, nhìn tôi với vẻ khó hiểu. “Tôi thật s không nghĩ chuyện này có liên quan gì tới gia đình tôi. Sao các nhà trị liệu cứ thích quay lại chủ đề đó vậy nhỉ? Nói thật nhé, tuổi thơ của tôi khá là tuyệt đấy. Tôi không nghĩ cô sẽ tìm được gì nhiều ở đấy đâu. Tôi muốn dành thời gian để tìm hiểu chuyện với Clyde sẽ ra sao.” Những lúc thế này, tôi luôn cười thầm khoái trá (một cách trìu mến nhé!) và nghĩ về Brené Brown trong TEDx talk1 có t a đề “Sức mạnh của s yếu đuối”, cô kể rằng mình đã cố vạch rõ ranh giới với nhà trị liệu ngay từ phiên trị liệu đầu tiên: “Không nói nhảm nhí về gia đình, không nói vớ vẩn về thời thơ ấu, tôi chỉ cần một số chiến lược thôi”. Cảnh báo tiết lộ tình tiết: Cách tiếp cận đó không hề hiệu quả với Brené và cũng sẽ không hiệu quả với bạn đâu. Bởi cho dù bạn có muốn thừa nhận hay không thì chuyện “nhảm nhí về gia đình” và chuyện “vớ vẩn về thời thơ ấu” vẫn là gốc rễ của, à thì, tất cả mọi thứ. Tôi biết, tôi biết, đây có thể là điều mà bạn không muốn nghe. Có thể bạn còn đoan chắc rằng những chuyện nhảm nhí xa xưa ấy chẳng ảnh hưởng gì tới hiện tại của bạn. Bạn đã trưởng thành và tiến bộ rồi, đúng không? Có thể bạn đã bỏ qua tất cả. Thật khó mà tin rằng những chuyện đã xảy ra 1 TEDx talk là loạt chương trình trực tuyến nổi tiếng, mỗi chương trình là một clip thuyết trình ngắn gọn về chủ đề nào đó, với thời lượng dưới 18 phút. Chương trình do tổ chức truyền thông phi lợi nhuận TED Conferences, LLC thực hiện – BBT.
PHÁ VỠ KHUÔN MẪU - 33 mấy thập niên trước lại vẫn đang chi phối và kiểm soát cuộc sống của bạn. Nhưng có một điều mà tôi biết chắc: quá khứ của bạn sẽ tạo thành những thói quen ảnh hưởng đến cuộc sống hiện tại. Cho dù bạn đã tiến bộ, đã trưởng thành hơn rất nhiều, cho dù bạn không còn là bạn của ngày xưa nữa… thì bạn vẫn là mắt xích trong một chuỗi nhiều thế hệ. Và cho dù bạn có nhận thức được điều đó hay không, thì hệ thống gia đình đồ sộ ấy vẫn đang dẫn dắt phần nao cuộc sống của bạn, dù ít hay nhiều. Rất có khả năng quá khứ của bạn đang nắm quyền điều khiển cuộc chơi – cu c chơi của bạn – và nếu không ý thức được điều này thì có thể bạn đang khổ sở vì nó. Quá khứ bám dai lắm, bạn tôi ơi. Bạn càng trốn tránh, nó càng chạy theo và đòi hỏi bạn phải chú ý đến nó. Bạn đã bao giờ t hỏi tại sao mình cứ cãi vã vì những việc giống nhau, hết lần này đến lần khác chưa? Bạn đã bao giờ t hỏi tại sao mình cứ chọn đúng một kiểu người yêu chưa? Bạn đã bao giờ t hỏi tại sao mình luôn phản ứng cùng một kiểu dù rất cố gắng để thay đổi điều đó chưa? Hay tại sao giọng nói phê phán trong tâm thức bạn cứ lặp đi lặp lại những lời không tốt về bản thân? Đó là do quá khứ của bạn đang đòi hỏi được chú ý đến. Mấy chuyện “vớ vẩn về thời thơ ấu” đang định hướng cuộc sống hiện tại của bạn theo một cách nào đó, và tốt hơn bạn nên hiểu được nó. Thật ra, khi quyết định không dành thời gian để nói về tuổi thơ, Natasha đã tiết lộ rất nhiều. Chỉ trong tích tắc, tôi đã biết rằng phải cố thêm chút nữa thì tôi và cô mới có thể
34 - THE ORIGINS OF YOU trở thành những người đồng hành trên hành trình khám phá này. Natasha chưa sẵn sàng và như thế cũng không sao cả. Nhưng điều thú vị là chuyến hành trình đi vào câu chuyện về gia đình chắc chắn sẽ mở ra những mắt xích quan trọng về quá khứ cũng như hiện tại của cô. Cô sẽ nhìn thấy những mối liên kết giữa gia đình cội nguồn với những câu hỏi đang cuộn xoáy quanh cuộc sống hiện tại của bản thân. Nếu tiếp tục kiên trì, cô sẽ sớm bắt đầu nhận ra chuyện với Clyde không hề đơn giản và chỉ là bề nổi như cô vẫn tin. Natasha không phải là trường hợp duy nhất. Cô, cũng như đa phần thân chủ của tôi, chỉ muốn bàn về vấn đề khiến họ phải tìm đến nhà trị liệu tâm lý – có nên duy trì mối quan hệ hiện tại hay không. Việc đào quá sâu vào quá khứ – những động cơ trong gia đình, cách cô được lập trình và quy định, những gì cô đã trải qua vài chục năm trước – chẳng có vẻ gì là liên quan, hữu ích hay quan trọng. Natasha biết ngày đính hôn không còn xa (Clyde đang tìm mua nhẫn đính hôn), vậy nên việc bỏ công xem xét những vấn đề không liên quan đến mối quan hệ này có vẻ hơi phí thời gian. Nỗi lo đang ám ảnh cô lúc này là phải quyết định xem có nên tiếp tục với Clyde hay không. Tất nhiên, xét từ góc nhìn của cô thì lối suy nghĩ đó không sai. Đa số mọi người chỉ muốn tập trung vào những gì họ đang nhắm đến, thay vì nhìn về gốc rễ của họ. Nhưng Natasha không hiểu rằng việc chỉ chăm chăm tìm hiểu Clyde chính là nguyên do khiến cô không thể nhìn rõ. Sau vài tháng trị liệu cùng tôi, Natasha không chỉ tìm hiểu được thời thơ ấu
PHÁ VỠ KHUÔN MẪU - 35 của cô và những mối quan hệ trong quá khứ, mà còn xem xét lại những chuyện liên quan tới cha mẹ và em gái của mình. Cuối cùng, nhiều chuyện dần sáng tỏ – những chuyện liên quan tới Clyde và những vấn đề khác vẫn dằn vặt cô suốt nhiều năm qua. Thời gian chúng ta dành ra để tìm hiểu gia đình cội nguồn của mình là hoàn toàn xứng đáng… nhưng việc đó không phải lúc nào cũng dễ dàng. Chúng ta sẽ cùng tiếp tục hành trình này trong những trang tiếp theo. Bởi nếu không nhận thức được những khuôn mẫu cần thay đổi, chắc chắn chúng ta sẽ lặp lại chúng theo d đoán, và thường là theo hướng tiêu c c. Như trường hợp của Natasha. Giống như rất nhiều người khác, trước khi chọc thủng được phòng tuyến, Natasha vẫn khẳng định rằng cô có một tuổi thơ lý tưởng. Cuộc hôn nhân của cha mẹ cô vẫn vẹn nguyên và cô lớn lên trong một gia đình yêu thương nhau. “Không có gì để phàn nàn cả. Tôi đã có một tuổi thơ rất tuyệt vời, và tôi thấy chuyện cố tìm ra vài thứ cho có để chỉ trích thì thật là n c cười, nhất là khi rất nhiều người còn có hoàn cảnh khó khăn hơn tôi.” Natasha là nạn nhân của việc lý tưởng hóa và của cái mà tôi gọi là so sánh vết thương. Cô không cho phép bản thân thừa nhận câu chuyện của mình vì “rất nhiều người còn có hoàn cảnh khó khăn hơn tôi”. Và đó chính là những người cô quen biết. Cô có một người bạn bị cha lạm dụng. Một người bạn khác mồ côi mẹ từ năm mười ba tuổi. Một người bạn khác nữa thì có anh trai cuỗm hết tiền trong nhà để đi đánh bạc.
Mục lục Lời ngỏ 7 Giới thiệu: Gia đình c i nguồn của tôi và của bạn 9 Phần I CÔI NGUÔN CỦA CHÚNG TA 27 Chương 1 - Quá khứ chính là hiện tại của bạn 29 Chương 2 - Gọi tên vết thương 49 Phần II VẾT THƯƠNG CỦA CHÚNG TA VÀ CỘI NGUỒN CỦA CHÚNG 81 Chương 3 - Tôi muốn cảm thấy bản thân xứng đáng 83 Chương 4 - Tôi muốn thuộc về 123 Chương 5 - Tôi muốn được ưu tiên 157 Chương 6 - Tôi muốn tin tưởng 193 Chương 7 - Tôi muốn cảm thấy an toàn 225
398 - THE ORIGINS OF YOU Phần III THAY ĐỔI HÀNH VI CỦA BẠN TRONG MỐI QUAN HỆ 263 Chương 8 - S xung đột 265 Chương 9 - Giao tiếp 301 Chương 10 - Ranh giới 339 Phần IV PHỤC HỒI 363 Chương 11 - Kiên định th c hiện 365 Kết luận 383 Lời cảm ơn 387 Tai liêu tham khao 391
RkJQdWJsaXNoZXIy MjI4NTM1Ng==