Việt Anh dịch Tái bản lần thứ 12
Khi đã thành thục mọi kỹ năng trong cuốn sách này, bạn sẽ thấy mình không thể sống thiếu nó được.
Lời nói đầu C húng ta luôn phải đưa ra những quyết định trong đời. Dù bạn là sinh viên hay là phụ huynh học sinh, là doanh nhân, hay có là tổng thống Mỹ đi nữa thì ngày ngày bạn vẫn phải đối mặt với nhiều vấn đề cần được giải quyết. Những vấn đề ấy có thể rất khác nhau: Có thể bạn phải vượt qua kỳ thi môn toán, phải quyết định xem nên sống ở đâu, hoặc đang phải tìm cách cải thiện tình hình hoạt động của công ty… Cũng có khi vấn đề của bạn chỉ là bạn muốn giảm đi vài cân hay đơn giản hơn chỉ là làm sao để chơi golf giỏi hơn. Dù vấn đề của bạn lớn hay nhỏ, chúng ta đều phải đặt ra những mục tiêu cho chính mình, dám đối mặt với thử thách và nỗ lực vượt qua. Tôi viết cuốn sách này với mong muốn mang lại cho mọi người một phương pháp đơn giản để đương đầu với những vấn đề rắc rối trong cuộc sống. Nhưng tôi sẽ không đưa ra một tập hợp những kỹ năng. Giải
6 Problem Solving 101 quyết vấn đề không chỉ cần các kỹ năng, mà còn cần hơn là một hệ thống tư duy giúp con người phát huy tối đa khả năng của mình và tạo ra một thế giới tốt đẹp hơn. Những người muốn giải quyết vấn đề thực sự ít khi chấp nhận những điều kiện hiện có mà luôn chủ động tìm cách cải thiện môi trường xung quanh mình. Hãy tưởng tượng thế giới sẽ thay đổi ra sao nếu những nhà lãnh đạo như Mahatma Gandhi, Martin Luther King Jr., Eleanor Roosevelt, John F. Kennedy và Steve Jobs thiếu đi những tác phong ấy. Tôi hy vọng cuốn sách này sẽ truyền động lực cho trẻ em và cả người lớn để chúng ta phát triển lối tư duy chủ động, trước tiên là bằng cách vượt qua những khó khăn trong cuộc sống bản thân. Sau khi đã học được cách giải quyết những vấn đề cá nhân, bạn sẽ thấy rằng mình hoàn toàn có thể vươn tới những mơ ước và thành tựu lớn lao. Tại sao tôi viết cuốn sách này? Trước khi bắt tay vào viết cuốn sách này, tôi là cố vấn của tập đoàn tư vấn quản lý toàn cầu McKinsey & Company. Suốt sáu năm liền, tôi làm việc với nhiều công ty lớn trên thế giới nhằm giúp họ giải quyết những khó khăn trong kinh doanh bằng một bộ công cụ đơn giản nhưng hết sức hiệu quả. Đó là những công cụ mà ai cũng có thể sử dụng. Những công cụ này không đòi hỏi phải có phần mềm máy tính phức tạp hay tập hợp những chuyên
Người thông minh giải quyết vấn đề như thế nào? 7 gia phân tích hàng đầu mà chỉ là cách tiếp cận giúp tư duy của một cá nhân trở nên thoáng hơn và có trật tự hơn đối với vấn đề, để từ đó tìm ra một giải pháp khả thi thật rõ ràng. Năm 2007, thủ tướng Nhật chọn ngành giáo dục làm ưu tiên hàng đầu của quốc gia. Khi cả nước hướng sự tập trung vào hệ thống giáo dục, tôi bị thôi thúc làm bổn phận của mình. Mặc dù những chủ doanh nghiệp, các nhà sư phạm và nhiều chính trị gia từ lâu đã thường nói đến sự thay đổi từ “phương pháp giáo dục chú trọng vào trí nhớ” sang “phương pháp giáo dục chú trọng vào giải quyết vấn đề” nhưng chưa ai tìm ra một giải pháp vững chắc và hiệu quả để hiện thực hóa điều này. Thế nên tôi quyết định rời khỏi McKinsey để viết cuốn sách này và giảng dạy trực tiếp cho các em học sinh. Mục tiêu của tôi là dạy cho trẻ em Nhật cách suy nghĩ giải quyết vấn đề, đóng vai trò chủ động trong công cuộc giáo dục dành cho chính các em và cải thiện cuộc sống của chính các em. Tôi cố gắng đúc kết những công cụ đã được sử dụng ở McKinsey thành một phương pháp tư duy khá thú vị và dễ tiếp cận để các em thấy rằng cách áp dụng những kỹ năng giải quyết vấn đề vào thực tiễn sẽ đưa các em tới những thành công. Mặc dù tôi không khẳng định mình là một chuyên gia giáo dục nhưng tôi hy vọng ít nhất cuốn sách này cũng mang lại được cho các em một điểm khởi đầu lý thú. Điểm khởi đầu này sẽ
8 Problem Solving 101 chuyển những tranh cãi xung quanh việc chúng ta có nên đưa các kỹ năng giải quyết vấn đề vào giáo dục hay không thành việc làm thế nào để thực hiện được điều đó. Thế rồi một điều kinh ngạc đã xảy ra: cuốn sách như một quả bom bùng nổ mạnh mẽ trong nhiều giới độc giả - không chỉ là những độc giả nhỏ tuổi như ban đầu tôi dự đoán. Nó bắt đầu bùng cháy trong phân khúc doanh nhân và trở thành cuốn sách bán chạy nhất về đề tài kinh doanh tại Nhật Bản trong năm 2007. Sau đó cuốn sách được độc giả trong giới giáo dục ráo riết kiếm tìm. Và còn rất nhiều những độc giả khác cũng săn lùng và coi cuốn sách này như một cuốn cẩm nang cho riêng mình. Hóa ra có rất nhiều độc giả ở tuổi trưởng thành của Nhật Bản, từ những bậc phụ huynh học sinh, những giáo viên cho đến những nhà lãnh đạo quản lý cấp cao của nhiều tập đoàn lớn đều đang khao khát tìm kiếm một phương pháp hướng dẫn những kỹ năng giải quyết vấn đề đơn giản và hiệu quả. Lúc này tôi bắt đầu tập trung vào việc giúp trẻ em áp dụng các phương pháp giải quyết vấn đề vào thực tiễn. Tôi nghĩ chúng ta cần nhấn mạnh vào những kinh nghiệm mà bọn trẻ thu nhận được từ khi trong đầu chúng xuất hiện một ý tưởng, rồi bắt tay vào khởi đầu ý tưởng đó và cuối cùng là rút ra bài học từ cả thành công và thất bại. Vì vậy, tôi tạo cơ
Người thông minh giải quyết vấn đề như thế nào? 9 hội cho các em học hỏi từ những bài học tình huống thực tế trong cuộc sống nhiều hơn thay vì chỉ học những bài học trên lớp. Khi tiến hành công việc dạy dỗ bọn trẻ, tôi không mở đầu bằng cách dạy những kỹ năng trong cuốn Người thông minh giải quyết vấn đề như thế nào? trên lớp. Thay vào đó, tôi để cho chúng được học theo cách như Warren Buffett đã từng học. Buffett đã học được kinh nghiệm kinh doanh đầu tiên của mình khi ông chỉ mới sáu tuổi, bằng cách mua những chai Coca từ cửa hàng của ông nội và bán lại kiếm lời. Các học trò của tôi bắt đầu kinh doanh đồ ăn và nước uống trên một chiếc Volswagen đời 1965 mà tôi đã dành công sức sửa lại làm cửa hàng lưu động cho bọn trẻ. Bọn trẻ tự quyết định sẽ bán những đồ ăn và nước uống gì, bán ở địa điểm nào và làm thế nào để vượt qua được những nhóm bán hàng khác chỉ bằng chính những sản phẩm tự tay mình nấu nướng và chế biến. Bọn trẻ không những đã học được những kỹ năng giải quyết vấn đề mà còn lĩnh hội được cả những kỹ năng lãnh đạo, cộng tác, tính sáng tạo, sự kiên trì, khả năng thu hút khách hàng và liên tục đổi mới để biến mục tiêu thành hiện thực. Chỉ sau trải nghiệm đó, tôi mới hỗ trợ bằng cách đưa ra những câu hỏi quan trọng để trao cho các em những kỹ năng giải quyết vấn đề mà chúng sẽ thấy vô cùng bổ ích trong những dự án tương lai.
10 Problem Solving 101 Rõ ràng là giá trị của lối tư duy tập trung vào giải quyết vấn đề đã được mở rộng, vượt xa khỏi phạm vi lớp học để đi vào mọi mặt của đời sống. Nó giúp ta kiểm soát những khó khăn thử thách và cũng giúp ta tạo ra một thế giới tốt đẹp hơn. Trân trọng, Ken Watanabe(*) * Ken Watanabe lớn lên ở Nhật và theo học tại trường Đại học Yale và trường Kinh tế Harvard ở Mỹ. Ông từng là cố vấn quản lý ở tập đoàn McKinsey & Company trong sáu năm. Hiện nay ông đang là người sáng lập và giám đốc điều hành Công ty Giáo dục, Giải trí và Truyền thông Delta Studio của mình. Hiện ông đang sống tại Tokyo.
BÀI HỌC SỐ 1 BÀI HỌC CĂN BẢN ĐỂ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
12 Problem Solving 101 KHÔNG BAO GIỜ LÀ QUÁ MUỘN ĐỂ TRỞ THÀNH NGƯỜI BIẾT CÁCH GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ Đây là một cuốn sách hướng dẫn cách giải quyết vấn đề. Sẽ có nhiều thử thách khá lắt léo – lắt léo đến mức có lẽ hầu hết mọi người phải giơ tay đầu hàng. Nhưng những Người-Biết-CáchGiải-Quyết-Vấn-Đề không giống như hầu hết mọi người – mặc dù hầu hết mọi người nên học cách làm được như họ. Như bạn thấy, những Người-Biết-Cách-GiảiQuyết-Vấn-Đề có thể ở nhiều độ tuổi khác nhau, hình vóc cơ thể cũng khác nhau. Có thể bạn tưởng rằng họ có tài năng đặc biệt hay ít ra có vận may kha khá, nhưng thật sự họ cũng chỉ là những người như bạn nhưng lại hơn bạn ở chỗ họ đã học được cách tư duy, cách ra quyết định và hành động của riêng mình, từ đó định hình cho mình một cuộc sống năng động. Những con người ấy đã tự đúc kết và tìm tòi được những công cụ giải quyết vấn đề rất có ích trong cuộc sống. Nếu bạn làm theo các bài học rất đơn giản trong những trang sách này, bạn cũng có thể trở
Người thông minh giải quyết vấn đề như thế nào? 13 thành một Người-Biết-Cách-Giải-Quyết-VấnĐề. Bạn đừng cho rằng cuộc sống của bạn đang vượt ngoài tầm kiểm soát, mà hãy nhận lấy trách nhiệm về mình và từ đó, từng bước thay đổi thế giới xung quanh. Đừng để bản thân bị những khó khăn thử thách hàng ngày đánh gục mà hãy học cách trải nghiệm và vượt qua những khó khăn thử thách đó. Sau khi đọc xong cuốn sách này bạn sẽ thấy mình thật sự tiến bộ hơn rất nhiều. Những mơ ước và mục tiêu dường như luôn nằm trong tầm tay bạn. Bạn sẽ thành công trong bất kỳ lĩnh vực nào mà bạn có đủ đam mê và óc tưởng tượng để kiên trì theo đuổi. Ước mơ hay mục tiêu của bạn có thể chỉ đơn giản là trở thành một vũ công giỏi hơn hay biết cách làm bánh ngọt kiểu Pháp. Cũng có thể là một mục tiêu lớn hơn như điều hành chính phủ hoặc giải quyết thảm họa nóng lên toàn cầu. Dù đó là gì thì bạn cũng sẽ học được cách giải quyết. Giải quyết vấn đề là một năng lực không chỉ giới hạn ở một số ít người may mắn. Thật ra đó là một kỹ năng và một thói quen mà chúng ta hoàn toàn có thể học được. Cuốn sách này sẽ giới thiệu cho bạn cách tiếp cận để giải quyết vấn đề cơ bản thông qua ba tình huống thực tiễn:
14 Problem Solving 101 • Những Người Thích Nấm – một ban nhạc mới ra đời đang cố gắng ổn định số lượng khán giả hâm mộ. • John Bạch Tuộc - một thanh niên sáng dạ nuôi hoài bão trở thành họa sĩ đồ họa vi tính đang cần mua chiếc máy tính đầu tiên. • Kiwi - một cầu thủ bóng đá đầy đam mê đang tìm trung tâm huấn luyện tốt nhất ở Brazil. Cuốn sách cũng cung cấp cho bạn đầy đủ những kỹ năng giải quyết vấn đề đã được chứng minh trong thực tiễn, đây cũng chính là những kỹ năng mà nhiều công ty và tập thể, cá nhân trên toàn thế giới vận dụng thành công để giải quyết vấn đề. Nhưng trước khi bắt đầu học cách tiếp cận giải quyết vấn đề, cho phép tôi giới thiệu với bạn những Người-Biết-Cách-Giải-Quyết-Vấn-Đề cùng những người bạn của họ. NHỮNG NGƯỜI-BIẾT-CÁCH-GIẢI-QUYẾT-VẤN-ĐỀ VÀ NHỮNG NGƯỜI BẠN Đến lúc này, có lẽ bạn còn chưa biết chính xác điều gì khiến người ta trở thành Người-Biết-CáchGiải-Quyết-Vấn-Đề. Trước tiên, hãy nói về những người không biết cách giải quyết vấn đề. Nhiều quan điểm thông thường có thể gây trở ngại cho việc giải quyết vấn đề hiệu quả. Mặc dù những
Người thông minh giải quyết vấn đề như thế nào? 15 nhân vật sau đây có thể là bức tranh biếm họa của một số người có thật ngoài đời, tôi vẫn chắc rằng bạn sẽ thấy có gì đó rất quen thuộc ở những nhân vật không biết cách giải quyết vấn đề đó. Chắc rằng bạn sẽ gặp những người như thế trong trường học hay trong công sở. Có thể đó là bạn bè hay người thân của bạn. Một số nhân vật thậm chí có thể khiến bạn liên hệ tới chính bản thân mình! Ví dụ như cô Thở Dài. Cô Thở Dài tiêu biểu cho loại người luôn bỏ cuộc ngay khi phải đối mặt với thử thách, cho dù thử thách đó chẳng hề to tát gì. Đứng trước khó khăn, cô chỉ thở dài và nói: “Tôi không bao giờ làm được việc đó”. Điều đó có nghĩa là kể cả khi cố thử làm việc đó thì cô vẫn không thể nào thành công. Đôi
16 Problem Solving 101 lúc cô cũng có những ý tưởng tuyệt vời hay nhận biết được một số vấn đề vẫn có khả năng giải quyết. Nhưng lúc nào cô cũng sợ vấp ngã và bị mọi người cười nhạo. Thế nên thay vì nói ra hay hành động, cô chỉ ngồi thừ người mà thất vọng về bản thân. Cô Thở Dài không kiểm soát được cuộc sống của chính mình. Cô thấy như không ai hiểu mình và đổ lỗi cho mọi người chung quanh khi rắc rối xảy ra. Cô luôn lặp đi lặp lại những câu thế này: • “Tôi không bao giờ làm được điều đó. Tôi không giỏi trong lĩnh vực đó.” • “Tôi sẽ không thử đâu. Nếu tôi thất bại thì sao? Người ta sẽ cười tôi cho mà xem.” • “Tại cha mẹ tôi. Tại cái xã hội này. Tại cả bạn nữa!” • “Chẳng ai chịu hiểu tôi. Chẳng ai quan tâm đến tôi. Người ta luôn xa lánh tôi.” Thế nhưng chàng Chỉ Trích thì hoàn toàn ngược lại, không bao giờ chàng ngại lên tiếng. Chàng là một người chỉ trích chuyên nghiệp. Dù kế hoạch thế nào chăng nữa, chàng cũng luôn sẵn sàng chỉ ra các thiếu sót và bác bỏ ý tưởng của người khác. Nếu ai đó thử làm việc gì và thất bại, chàng sẽ là người đầu tiên lên tiếng: “Tôi đã bảo mà!”. Chàng rất hào hứng chê trách người khác mỗi khi có sai sót xảy ra.
Người thông minh giải quyết vấn đề như thế nào? 17 Chàng có thể nói rất nhiều về sai sót của mọi người nhưng dường như chẳng mấy khi đề cập đến sai lầm của bản thân. Bạn biết đấy, đứng bên ngoài mà chỉ trích thường rất dễ, nhưng bắt tay vào làm thì thật sự không đơn giản chút nào. Ngay cả khi biết cách làm mọi việc đi nữa mà bạn không chịu xắn tay vào làm thì cũng chẳng ích gì. Chàng Chỉ Trích không nhận ra rằng người ta không hề hài lòng trước những lời chỉ trích của chàng vì họ mới chính là những người thực sự bỏ công sức để cố gắng hoàn thành công việc. Có thể chàng quá sợ trách nhiệm và không dám đối diện với sự thật là chính chàng đã làm sai. Có thể bạn sẽ nghe chàng Chỉ Trích hay nói những câu thế này:
18 Problem Solving 101 • “Xem nào, chắc chắn việc đó sẽ không thành công. Sao mà ngớ ngẩn thế chứ!” • “Tôi đã nói là mọi việc sẽ rối tinh lên mà. Tất cả là tại cậu.” • “Này, tôi đã nói cho cậu biết là nên làm gì. Vậy mà tại sao cậu vẫn không làm được?” Chàng Chỉ Trích có thể khiến bạn xuống tinh thần, còn cô Mơ Mộng thì đầu óc lúc nào cũng như ở trên mây. Cô thích đưa ra những ý tưởng mới. Nhưng mọi việc chẳng tiến triển được tới đâu. Cô chẳng bao giờ thèm suy nghĩ xem làm thế nào để biến những ý tưởng đó thành kế hoạch thực sự và chắc chắn chẳng bao giờ muốn làm xong việc gì. Cô hài lòng với việc chỉ suy nghĩ về những mơ ước vĩ đại của mình. Dù sao thì trong đầu cô, chúng lúc nào cũng tốt hơn so với trong thực tế.
Mục lục Lời nói đầu 5 Bài học số 1: BÀI HỌC CĂN BẢN ĐỂ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ 11 Bài học số 2: BAN NHẠC ROCK VÀ NHỮNG NGUYÊN NHÂN GỐC RỄ 39 Bài học số 3: NHỮNG MỤC TIÊU CHƯA ĐỊNH HÌNH VÀ NHỮNG THÀNH QUẢ VỮNG CHẮC 83 Bài học số 4: ƯU KHUYẾT ĐIỂM CỦA CÁC TRƯỜNG DẠY BÓNG ĐÁ 115 Lời cảm ơn 149
RkJQdWJsaXNoZXIy MjI4NTM1Ng==