YUKARI MITSUHASHI Phùng Minh Ngọc dịch IKIGAI trong từng Giving every day meaning and joy
Gửi chồng thương yêu, Cuộc sống của đôi ta là ikigai của em và sẽ luôn là một cuộc phiêu lưu.
CHƯƠNG 1 TÌM HIỂU VỀ IKIGAI
Tìm hiểu về ikigai Có thể tiếng chuông báo thức là thứ buộc chúng ta tỉnh giấc vào mỗi buổi sáng, nhưng chính niềm vui mà chúng ta kỳ vọng sẽ diễn ra trong ngày mới là điều thôi thúc ta rời khỏi giường. Như tôi đã giải thích trong phần mở đầu, ikigai được tạo thành từ iki, có nghĩa là cuộc sống, và gai, có nghĩa là giá trị. Vì vậy, ikigai có thể được hiểu là những giá trị khiến cuộc đời đáng sống. Theo Giáo sư Hasegawa, cụm từ ikigai có nguồn gốc từ thời Heian (794 - 1185 Công Nguyên). Gai bắt nguồn từ từ kai, có nghĩa là “vỏ sò”, vì những chiếc vỏ sò từng được coi là rất có giá trị. Khi ghép lại, ikigai mang nghĩa “giá trị trong sinh hoạt” hay “các giá trị trong cuộc sống”. Tiếng Nhật còn có nhiều khái niệm khác đại diện cho các giá trị khác nhau và đều kết thúc bằng chữ gai. Chẳng hạn như cụm từ hatarakigai chỉ giá trị trong công việc (từ hataraki hoặc hataraku có nghĩa là “công việc” hoặc “làm việc”), còn cụm 12 IKIGAI
từ yarigai đề cập đến giá trị trong những hành động bạn làm (từ yari hay yaru có nghĩa là “làm”). Tuy nhiên, ikigai là một khái niệm toàn diện hơn. Như tôi đã giải thích trong phần giới thiệu, vì liên quan đến cuộc sống thường nhật nên ikigai thường mang tính thực tế hơn là duy tâm. Ikigai của một người có thể là gia đình, công việc, sở thích, một chuyến đi chụp ảnh được lên kế hoạch cho dịp cuối tuần, hoặc thậm chí là những điều đơn giản như thưởng thức một cốc cà phê sáng cùng người bạn đời, hay dắt chú chó cưng nhà mình đi dạo. Người Nhật có câu jūnin toiro, nghĩa đen là “mười người, mười sắc”: vì mỗi người có một tính cách, sở thích và lối suy nghĩ riêng, thế nên mười người khác nhau có thể sẽ chọn mười màu sắc khác nhau khi được hỏi về màu sắc yêu thích. Điều này cũng đúng với ikigai. Ikigai của mỗi người là độc nhất, bởi lẽ tất cả chúng ta đều tìm thấy niềm vui trong những khía cạnh khác nhau của cuộc sống. Không có câu trả lời nào là đúng hay sai cả. Công việc hay niềm vui? Phương Tây có một cách nghĩ sai lầm phổ biến về ikigai, đó là họ cho rằng nó phải liên quan đến công việc hoặc sự nghiệp. Những ai CHẤT NHẬT TRONG TỪNG KHOẢNH KHẮC 13
quen thuộc với khái niệm này có lẽ đã từng đọc được những lý giải về ikigai bằng sơ đồ Venn. Sơ đồ này bao gồm bốn hình tròn giao nhau - đại diện cho công việc bạn thích, công việc bạn giỏi, công việc thế giới cần và công việc bạn được trả lương để làm - và ikigai nằm ở giao điểm của bốn hình tròn. Tôi bắt gặp định nghĩa này khi đang nghiên cứu về ikigai để viết bài cho BBC, và nó đã khiến tôi phải ngạc nhiên. Tại sao tôi ngạc nhiên? Vì cách lý giải này chỉ giới hạn khái niệm ikigai trong những vấn đề liên quan đến công việc: với định nghĩa hẹp này, ikigai của bạn phải là thứ gì đó mà bạn được trả tiền để làm. Nhưng với người Nhật, ikigai là một khái niệm rộng hơn nhiều, và nó bắt nguồn từ cuộc sống thường ngày. Đúng vậy, ikigai có thể là công việc, nhưng nó cũng có thể là sở thích, là những người thân yêu, hoặc đơn giản là tận hưởng khoảng thời gian tụ họp cùng bạn bè. Theo cuộc khảo sát hai ngàn người đàn ông và phụ nữ Nhật Bản được thực hiện bởi Trung Tâm Nghiên Cứu Dịch Vụ vào năm 2010, chỉ có 31% số người được khảo sát coi công việc là ikigai của mình. Trên thực tế, ikigai chủ yếu liên quan đến sở thích hoặc giải trí, tiếp theo là gia đình, thú cưng hoặc thời gian dành cho hai đối tượng này. Tôi sẽ đề cập sâu hơn đến khía cạnh ikgai trong công việc ở chương bốn. 14 IKIGAI
Một kiểu hạnh phúc? Khi coi ikigai là thời gian dành cho gia đình hoặc theo đuổi sở thích, chắc bạn sẽ nghĩ ikigai đơn thuần đồng nghĩa với “hạnh phúc”. Trong tiếng Nhật, từ chỉ “hạnh phúc” là shiawase hoặc kōfuku. Vậy thì shiawase và ikigai khác nhau ở điểm nào? Trong quyển sách đáng tin cậy về khái niệm ikigai, tác giả kiêm bác sĩ tâm thần học người Nhật, Mieko Kamiya, định nghĩa ikigai là một kiểu hạnh phúc. Nhưng theo Kamiya, có lẽ điểm khác biệt chính giữa shiawase và ikigai là ikigai chứa đựng tư tưởng hướng đến tương lai. Nếu bạn có mục tiêu hoặc có điều gì đó để mong chờ, thì cho dù cảm thấy mình đang gặp khó khăn, bạn vẫn có thể nhìn nhận hoàn cảnh hoặc tình huống hiện tại là một con đường dẫn tới tương lai và hiểu được giá trị của phút giây hiện tại. Văn hóa Nhật Bản và ikigai Mặc dù khái niệm ikigai có thể đã quá quen thuộc với người Nhật đến nỗi chúng tôi ít khi bàn luận đến nó, nhưng thông qua ngôn ngữ và văn hóa của đất nước mình, chúng tôi luôn được nhắc nhở về tầm quan trọng của niềm vui trong cuộc sống thường nhật, thứ mà chúng tôi tin rằng sẽ dẫn tới một đời hạnh phúc trọn vẹn. Văn CHẤT NHẬT TRONG TỪNG KHOẢNH KHẮC 15
hóa Nhật Bản đề cao sự chú tâm vào thời điểm hiện tại. Qua việc tìm hiểu một số ví dụ về xu hướng này, tôi hy vọng bạn sẽ hiểu rõ hơn vì sao cụm từ ikigai tồn tại trong văn hóa Nhật Bản chứ không phải bất kỳ quốc gia nào khác. Chú trọng hiện tại Trong vài năm qua, thế giới ngày càng quan tâm đến chánh niệm hoặc quan điểm “sống trong hiện tại”. Những trang blog nổi tiếng, những quyển sách bán chạy nhất và những chuyên gia về sống khỏe đều nhấn mạnh lợi ích của lối sống này. Đối với nhiều người trong chúng ta, nhất là những người trẻ tuổi, cuộc sống có nhiều điều cần khám phá đến mức thật khó để ngồi yên một chỗ. Chúng ta sống như loài cá ngừ, ngỡ rằng mình sẽ không sống nổi nếu ngừng xê dịch. Mặc dù người Nhật cũng không phải ngoại lệ đối với thói quen này - rất nhiều người thích sự bận rộn và luôn luôn tìm kiếm những điều mới mẻ - nhưng chúng tôi vẫn nổi tiếng là chú ý đến chi tiết, một thói quen mà tôi tin là sẽ giúp chúng ta tận hưởng từng phút giây bằng cách nhận thức tốt hơn về vạn vật xung quanh. Và ikigai đề cao việc chú tâm vào mỗi khoảnh khắc, chứ không chỉ riêng hành trình lớn của đời người. Sự chú tâm và trân trọng từng khoảnh khắc hiện tại này có thể được tìm thấy dưới nhiều hình thức trong văn hóa Nhật Bản. 16 IKIGAI
MỤC LỤC LỜI GIỚI THIỆU IKIGAI CHƯƠNG 1 TÌM HIỂU VỀ IKIGAI CHƯƠNG 2 ĐỊNH NGHĨA IKIGAI CHƯƠNG 3 SỞ THÍCH VÀ IKIGAI 5 11 21 33 102 IKIGAI
CHƯƠNG 4 CÔNG VIỆC VÀ IKIGAI CHƯƠNG 5 NGUỒN CẢM HỨNG IKIGAI CHƯƠNG 6 IKIGAI LÀ HÀNH ĐỘNG THEO ĐUỔI HẠNH PHÚC LỜI CẢM ƠN 43 57 89 99 CHẤT NHẬT TRONG TỪNG KHOẢNH KHẮC 103
RkJQdWJsaXNoZXIy MjI4NTM1Ng==