Con Đường CHÍNH TRỰC THE WAY OF INTEGRITY
Con Đường CHÍNH TRỰC Tìm lại con đường trở về với chính mình THE WAY OF INTEGRITY MARTHA BECK Hà Trần dịch
Giai đoạn một KHU RỪNG TỐI LẦM LẠC
1 Lạc trong rừng Như nhiều câu chuyện phiêu lưu hấp dẫn, Thần khúc bắt đầu ở đoạn giữa. “Ở giữa hành trình cuộc đời của chúng ta”, nhân vật Dante nói, “tôi thấy mình ở trong một khu rừng tối, bởi tôi đã bị lạc khỏi con đường đúng đắn của mình.” Anh ấy không đề cập đến việc làm thế nào anh ấy lại đi vào rừng, anh ấy đang làm gì khi đi lạc hay anh ấy đã đi lạc bao xa. Tất cả thông tin này đều mờ mịt như bị màn sương che phủ. Điều duy nhất Dante thật sự biết là anh ấy đang cô độc, trôi dạt không phương hướng và hoang mang. Việc nhận ra mình đang đi sai đường – sống một cuộc sống mà chúng ta cảm thấy không đúng với bản thân mình – xảy đến với hầu hết chúng ta ở một thời điểm nào đó trong đời. Một vài năm sau khi bước vào một công việc, một mối quan hệ hay một hoàn cảnh sống, chúng ta chợt nhận ra mọi thứ dường như… đều đang chệch hướng. Cũng như Dante, chúng ta khá lờ mờ, không biết chính xác mình sai từ đâu hay làm thế nào
24 - THE WAY OF INTEGRITY chúng ta lại đi sai hướng. Nhưng trong một khoảnh khắc trống trải khi chúng ta cuối cùng cũng đưa được lũ trẻ tới trường hay khi chúng ta ngước nhìn lên sau một ngày làm việc và nhận ra mọi người đã về nhà, hay sau một cuộc cãi vã dữ dội với người mà chúng ta nghĩ sẽ yêu trọn đời, chúng ta đăm đăm nhìn vào khoảng không và nghĩ: “Mình đang làm gì vậy? Đây là đâu? Làm sao mình lại ở đây? Đáng lẽ mọi chuyện không thành ra thế này!”. Đây là cảm nhận của phần lớn những người đến nhờ tôi tham vấn. Tôi đã trải qua vô số buổi gặp đầu tiên với những thân chủ mà sự bất mãn khiến họ bối rối đến nỗi họ khó có thể diễn tả tình trạng của mình thành lời. Họ cố tìm từ ngữ để nói: “Tôi ước tôi biết được mục đích sống của mình là gì”, hay “Người ta khuyên ‘Hãy theo đuổi đam mê của bạn’, nhưng tôi chẳng biết đam mê của mình là gì”, hay “Tôi tưởng làm việc chăm chỉ và chu cấp cho gia đình mình là việc làm đúng đắn, nhưng tôi lại cảm thấy thật trống rỗng”. Vài người trong số họ được chẩn đoán bị trầm cảm hoặc ốm yếu về mặt thể chất. Nhưng phần đông, họ chỉ đang lạc lối. Lý do thông thường nhất khiến chúng ta rơi vào cảm giác này là do chúng ta làm những việc “được cho là phải làm”. Chúng ta học từ văn hóa của mình rằng một người tốt thì phải cư xử thế nào và chúng ta cư xử thế ấy. Rồi sau đó, chúng ta kỳ vọng những phần thưởng được hứa hẹn như hạnh phúc, sức khỏe, sự giàu có, tình yêu đích thực, sự kính trọng đối với bản thân. Nhưng đây là một phương trình không thể cân bằng. Kể cả sau khi làm tất cả mọi điều bản thân có thể làm để trở nên
CON ĐƯỜNG CHÍNH TRỰC - 25 tốt đẹp, chúng ta lại không cảm thấy tốt đẹp. Trong tâm trạng hoang mang, chúng ta đoán rằng mình sống chưa đủ tốt hoặc không đúng cách. Nhưng càng cật lực tìm kiếm con đường đi đến hạnh phúc, chúng ta lại càng cảm thấy hạnh phúc xa vời. Nhiều thân chủ của tôi bị lạc sâu trong khu rừng tối đến nỗi họ không thể nhớ bất cứ điều gì. Vào thời điểm họ tìm đến tôi, tình trạng mất phương hướng của họ đã trở nên trầm trọng. Jim, một bác sĩ vật lý trị liệu, ngày càng bị ám ảnh bởi ý nghĩ phải động chạm vào người khác, đến nỗi cuối cùng anh đóng cửa phòng khám của mình. Hay Evelyn, biên tập viên của một tạp chí, vốn là một người rất mê đọc sách khi ở nhà, dần mất đi năng lực đọc và sửa lỗi những đoạn văn đơn giản ở nơi làm việc. Fran, một người mẹ tận tụy của bốn đứa con, bắt đầu quên những buổi hẹn cho các con đi chơi và nhiều sự kiện ở trường của con mình đến nỗi cả gia đình luôn ở trong tình trạng lo âu và thấp thỏm. Không ai trong những người này mắc bệnh tâm thần, chỉ là họ bị lạc sâu vào một vùng hoang vu sương mù bao phủ. Tôi nhận ra vùng u ám này. Thật ra, tôi biết rõ nó là đằng khác. Bản thân tôi đã đi vào khu rừng tối lầm lạc đó nhiều lần đến mức có lẽ tôi nên dựng một quầy bán xúc xích ở đó. Từ thuở nhỏ, tôi đã chọn hướng đi trọng tâm cho cuộc đời mình là Làm bất cứ điều gì để giành được sự chấp thuận. Được nuôi dạy trong một gia đình Mặc Môn1 sùng đạo, tôi tuân thủ mọi quy tắc thuộc tôn giáo của mình và học hành chăm chỉ ở trường. 1 Mặc Môn: một nhánh của đạo Cơ Đốc, có tên chính thức là Giáo hội Các Thánh Hữu Ngày Sau Của Chúa Jesus Kitô.
26 - THE WAY OF INTEGRITY Rồi tôi vào Đại học Harvard, nơi tôi có thể rời xa khỏi văn hóa thời thơ ấu của mình nhất có thể. Tôi đã xoay xở để mọi thứ ổn thỏa bằng cách khiến mọi người tôi gặp đều cảm thấy tôi đồng thuận với họ, bằng việc vừa là một tín đồ Mặc Môn sùng đạo ở nhà, vừa là một người vô thần sống theo lý trí ở trường. Chiến lược này hiệu quả một cách hoàn hảo (sự đồng thuận ở khắp nơi!), ngoại trừ việc tôi không thể cử động được sau đó một khoảng thời gian. Ý tôi là về mặt thể chất. Ở tuổi mười tám, tôi lại bị chứng đau mô mềm dữ dội khắp cơ thể một cách khó hiểu. Tôi không thể tập trung tinh thần vào việc gì cả. Tôi bắt đầu ăn uống vô độ. Tôi cảm thấy mất kiểm soát, suy sụp và thường nghĩ đến cái chết. Tôi phải nghỉ học một năm để tập trung một cách tốt nhất vào việc giải quyết tình trạng suy kiệt cơ thể và cảm xúc của mình. Ôi, tôi cảm thấy mình giống như một tia nắng yếu ớt. Nhìn lại trải nghiệm đó và câu chuyện của rất nhiều thân chủ, tôi cảm thấy vô cùng biết ơn tất cả những hoang mang và tuyệt vọng mà chúng ta trải qua. Những cảm giác này cho thấy hệ thống chỉ dẫn bên trong của chúng ta thật hoàn hảo, báo hiệu “SAI ĐƯỜNG!” một cách rõ ràng nhất có thể. Không có gì khác ngoài những ý nguyện tốt đẹp nhất, chúng ta đã đi lạc hướng khỏi con đường chính trực. Kết quả là tình trạng khó chịu hoặc đau đớn trong cơ thể và trái tim chúng ta – và nó buộc chúng ta phải chú ý để sửa chữa vấn đề.
CON ĐƯỜNG CHÍNH TRỰC - 27 HỘI CHỨNG KHU RỪNG TỐI LẦM LẠC Có lẽ bạn cũng đã đôi lần rời xa con đường đúng đắn của mình. Đầu tiên, cảm giác khổ do điều đó gây ra có thể quá nhẹ nhàng đến nỗi thậm chí bạn không nhận thấy. Nhưng không ai có thể “mộng du” khỏi con đường chính trực mãi mãi, bởi mọi thứ sẽ càng lúc càng tồi tệ hơn khi chúng ta đi sai hướng. Cuối cùng, nếu không điều chỉnh phương hướng, chúng ta sẽ bắt đầu bộc lộ những cụm triệu chứng đặc thù. Bạn có thể đã có những triệu chứng này trong quá khứ, hoặc đang có chúng trong hiện tại. Tôi gọi bất cứ một cụm triệu chứng nào như thế là “hội chứng khu rừng tối lầm lạc”. Tôi muốn nhắc lại rằng đây không phải là một điều xấu. Đây là cách mà bản năng thúc đẩy chúng ta khôi phục trạng thái chính trực, toàn vẹn của mình. Đây là cách mà sự thật xuất hiện để giải phóng chúng ta. Đây không phải là điều gì đáng để ăn mừng. Trong phần còn lại của chương này, tôi sẽ mô tả các triệu chứng của hội chứng này. Trong quá trình đọc sách, bạn hãy tự hỏi xem bạn có đang trải qua triệu chứng nào trong số đó không nhé. Triệu chứng khu rừng tối lầm lạc #1: Cảm giác không có mục đích sống Lý do thông thường nhất mà mọi người hay đưa ra khi tìm đến tôi để được khai vấn là họ tuyệt vọng vì không có ý niệm gì về mục đích sống. Hầu như không ai thật sự muốn chết, nhưng nhiều người nói với tôi rằng họ thấy chẳng có mấy lý do để sống. Họ lặp lại lời than vãn trong Kinh thánh:
28 - THE WAY OF INTEGRITY “Tôi đã nhìn thấy mọi thứ diễn ra dưới ánh mặt trời, và nhìn xem, tất thảy đều vô nghĩa, như đuổi theo một cơn gió”. Nói cách khác, “Cuộc sống thật khó khăn. Chúng ta đều sẽ chết. Cái quái gì vậy?”. Khi không có một ý niệm chân thật về mục đích sống, thật khó để cảm nhận rằng sự chật vật, gắng gượng tồn tại qua ngày của con người là xứng đáng. Trong văn hóa phương Tây hiện đại, phần lớn chúng ta tin rằng chúng ta có thể tìm thấy mục đích sống bằng việc đạt được điều gì đó. Điều gì đó chính xác là gì? Nó phụ thuộc vào cách mà những người xung quanh chúng ta định nghĩa “giá trị”. Công việc của tôi giống như xem một cuộc diễu hành đầy màu sắc, phô diễn những gì mà các nền văn hóa khác nhau bảo con người tôn vinh. Một ngày nọ, tôi khai vấn cho một phụ nữ thuộc tuýp người tin rằng một cuộc đời có ý nghĩa là có thể thưa kiện nhiều người và đeo vài cân trang sức bằng kim cương đi khắp nơi, kể cả khi đi đổ rác. Thân chủ tiếp theo của tôi thì tin rằng một cuộc đời có ý nghĩa là sống trong một căn nhà gỗ nhỏ không thuộc mạng lưới điện quốc gia và dùng lá cây thay cho giấy vệ sinh. Một số người lại nghĩ lẽ sống có nghĩa là có một văn phòng ở góc phố. Những người khác thì nỗ lực để trở thành ngôi sao điện ảnh, hoặc cứu những khu rừng nhiệt đới, hoặc tạo ra các video thu hút hàng triệu lượt xem về những con chuột lang của họ. Thật ra, bất cứ hoài bão nào kể trên đều có thể phù hợp với mục đích sống chân thật của bạn. Trong trường hợp đó, bạn sẽ cảm thấy một sự thôi thúc mạnh mẽ ở bên trong để đi theo con đường cụ thể đó. Bạn sẽ thấy mỗi bước đi trên con đường này
CON ĐƯỜNG CHÍNH TRỰC - 29 đều hấp dẫn và thỏa nguyện và kết quả là bạn sẽ trở nên giỏi việc đó. Nhưng nếu bạn theo đuổi bất cứ một chiều hướng hành động nào chỉ bởi vì người khác nghĩ rằng nó “là lẽ sống”, thì bạn hãy chuẩn bị để va phải một màn sương dày đặc. Bạn sẽ gặp phải những thất bại cản trở bạn trên đường đi. Bạn sẽ không thể hòa hợp với mọi người. Bạn sẽ không thể tập trung hết năng lượng để leo lên những nấc thang đưa bạn đến thành công – hay thậm chí, chỉ để gội đầu. Có thể bạn đang nghĩ: “Hừm, tất nhiên là tôi cảm thấy rất tệ – tôi chẳng bao giờ đạt được điều mình muốn cả!”. Nếu vậy, tôi ước bạn có thể gặp những người mà tôi biết đã đạt tới đỉnh cao của những thành tựu được xã hội chúng ta xem là lý tưởng, để rồi nhận ra, như một nữ thân chủ từng nói với tôi: “Không hề có một nơi gọi là nơi đó. Tôi tưởng rằng có một vị trí trong thế giới này sẽ khiến tôi hạnh phúc, nhưng tôi đã đạt đến vị trí đó và chẳng tìm thấy bất cứ điều gì khiến tôi hạnh phúc. Mọi thứ đều dường như vô nghĩa”. “Thế là tôi đã đạt được huy chương vàng Olympic”, một thân chủ kể với tôi. “Và khi tôi bước xuống từ bục trao giải, điều duy nhất tôi có thể nghĩ là: ‘Mình làm cái quái gì bây giờ?’. Cảm giác đó thật kinh khủng và đáng sợ. Nó giống như cái chết vậy – cảm giác tồi tệ nhất mà tôi từng có.” Một tác giả chăm viết sách nói: “Sau khi dành cả đời để phấn đấu, cuối cùng tôi cũng có một quyển sách được bình chọn là quyển sách bán chạy nhất của tờ The New York Times. Nó làm tôi thật sự hạnh phúc trong khoảng… mười phút”.
30 - THE WAY OF INTEGRITY Cảm giác thiếu mục đích sống của chúng ta không biến mất khi chúng ta đạt được những thành tựu theo định nghĩa của văn hóa. Nó vẫn ở đó như một sức mạnh dai dẳng, thúc giục, như một con muỗi cứ không ngừng vo ve quanh đầu chúng ta cho đến khi nào chúng ta bắt đầu theo đuổi những mục tiêu mang lại sự thỏa mãn thật sự – nói cách khác là đi theo con đường chính trực. Và nếu tiếng vo ve và cảm giác châm chích khó chịu của việc không có mục đích sống vẫn chưa đủ để lay chúng ta tỉnh dậy khỏi cơn mộng, phần tiềm thức trong tâm trí chúng ta sẽ gia tăng mức cảnh báo. Nó sẽ triệu hồi những con thú to lớn, những dã thú tinh thần mà chúng ta gọi là tâm trạng. Triệu chứng khu rừng tối lầm lạc #2: Tình trạng khốn khổ về mặt cảm xúc Như thể việc bị lạc lối là chưa đủ tệ, những con thú hoang dã ăn thịt còn tấn công Dante trong khu rừng tối lầm lạc. Đầu tiên là một con báo đốm tham tàn với cơn thèm khát không bao giờ thỏa mãn. Kế đó là một con sư tử, đáng sợ đến nỗi Dante nói: “Dường như đến cả không khí cũng run sợ trước nó”. Rồi anh nhìn thấy một con sói, nó khiến anh trở nên buồn bã đến độ “mọi suy nghĩ của anh đều đẫm nước mắt và anh cảm thấy suy sụp”. Thèm khát, hoảng sợ, u uẩn. Chào mừng bạn đến với một vài trạng thái cảm xúc có thể vồ lấy bạn khi bạn đi lang thang qua khu rừng tối lầm lạc. Khi tôi đi chệch hướng khỏi con đường chính trực của mình, những con quái-vật-tâm-trạng sẽ chồm lên gần như ngay lập tức. Chỉ một bước xa rời lẽ thật của mình, tôi đã cảm thấy
CON ĐƯỜNG CHÍNH TRỰC - 31 bức bối, lo âu và phiền muộn. Nếu tôi không điều hướng trở lại, những cảm xúc này sẽ nhanh chóng leo thang thành sự bám víu, kinh hãi và tuyệt vọng. Ơn trời! Nếu không có những cuộc tấn công hung bạo như vậy, có lẽ tôi sẽ vẫn theo đuổi những lý tưởng trái với bản thân khiến tôi trở thành một mớ hỗn độn trung thành khi ở tuổi mười tám. Bất cứ khi nào bạn đánh mất tính chính trực của mình, bạn sẽ cảm thấy một số kiểu tâm trạng tồi tệ đặc thù của riêng bạn, tùy thuộc vào tính cách của bạn. Bạn có thể giống như tôi – có chiều hướng trở nên lo âu và trầm cảm. Hoặc bạn có thể cảm thấy thù hằn một cách vô tội vạ, ngứa ngáy chân tay và chỉ muốn đá thúng đụng nia với tất cả mọi người ở văn phòng, trong gia đình hay tại nơi bạn sinh sống. Bạn có thể có những cơn hoảng loạn cực độ, nhất là trong những dịp đặc biệt (buổi hẹn hò giấu mặt hay phiên điều trần) – khi bạn ước mình có thể xuất hiện với vẻ thư thái và tự tin nhất. Bất kể cảm xúc tiêu cực lặp đi lặp lại hay dai dẳng của bạn là gì, bạn hãy thử nghĩ chúng là những dã thú của Dante, có nhiệm vụ làm cho cuộc đời bạn trở nên quá sức chịu đựng khi bạn lạc khỏi con đường chính trực của mình. Nếu những cảm xúc này không biến mất ngay cả khi bạn đang dùng thuốc và thường xuyên gặp nhà trị liệu tâm lý, bạn có thể khá chắc chắn rằng mình đang không ở trong trạng thái chính trực theo một cách nào đó. Bạn cần nhận thức được điều này càng sớm càng tốt, bởi việc ở lại trong khu rừng tối lầm lạc cuối cùng có thể thật sự gây nguy hiểm cho bạn về mặt thể chất.
Mục lục Lời giới thiệu 5 Giai đoạn một - KHU RỪNG TỐI LẦM LẠC 21 1 - Lạc trong rừng 23 2 - Khao khát thành công 47 3 - Gặp gỡ vị thầy tâm hồn 69 4 - Cách duy nhất để vượt thoát 101 Giai đoạn hai - ĐỊA NGỤC 123 5 - Đi vào địa ngục 125 6 - Những sai lầm vô ý 151 7 - Khi đúng trở thành sai 177 8 - Kết cục của sự tự phản bội 205 Giai đoạn ba - LUYỆN NGỤC 237 9 - Bắt đầu việc thanh tẩy 239 10 - Không thoái lui 261 11 - Lấp đầy thời gian của bạn bằng sự sống 291 12 - Khôi phục Vườn Địa Đàng 317 Giai đoạn bốn - THIÊN ĐƯỜNG 343 13 - Bước vào cõi huyền bí 345 14 - Nhân loại khi đứng trước những cánh cổng 371 15 - Cuộc tháo dỡ vĩ đại 395 Lời cảm ơn 419
RkJQdWJsaXNoZXIy MjI4NTM1Ng==