CÁCH MẠNG Revolution Thủ bút của Tổng thống Macron dành tặng First News và toàn thể người dân Việt Nam
EMMANUEL MACRON CÁCH MẠNG Revolution Dịch giả: Đàm Minh Thủy
11 Chương 1 TÔI LÀ AI? Trước khi dấn thân vào cuộc phiêu lưu này, tôi nghĩ cũng cần giới thiệu với các bạn tôi từ đâu đến và tôi tin vào điều gì. Vì đời sống xã hội không phải lúc nào cũng cho phé p chúng ta giải thích. Tôi ba mươi tám tuổi. Định mệnh không hề báo trước những chức vụ mà tôi vinh dự được đảm nhiệm, ví như Bộ trưởng Kinh tế, hay sự dấn thân của tôi vào con đường chính trị như hiện nay. Tôi không biết phải giải thích thế nào về thiên hướng này. Tôi chỉ nhìn thấy trước trong đó kết quả, dù chưa thực sự hoàn thành của một sự dấn thân trong quá khứ, của một khát vọng tự do cháy bỏng, và tất nhiên, có cả sự may mắn nữa. Tôi sinh tháng 12-1977 ở Amiens, thủ phủ vùng Picardie, trong một gia đình làm nghề y. Gia đình tôi gần đây mới tham gia vào giai cấp tư sản, một cách gọi cũ. Chúng tôi vươn lên
12 CÁCH MẠNG được như vậy là nhờ lao động và năng lực. Ông bà tôi, một người là giáo viên, một người là công nhân đường sắt, một người là nhân viên xã hội và một người là kỹ sư cầu đường. Tất cả đều xuất thân từ tầng lớp bình dân. Lịch sử gia đình tôi gắn liền với lịch sử phát triển của nền Cộng hòa ở một tỉnh lẻ của nước Pháp, nằm giữa vùng Hautes-Pyrénées và Picardie. Sự thăng hoa của gia đình tôi có được là nhờ tri thức, và chính xác hơn, với thế hệ hiện nay là bằng nghề y. Đối với ông bà tôi, đó là con đường danh giá và họ muốn hướng con cháu mình đi theo. Do đó, cha mẹ tôi, bây giờ đến em trai và em gái tôi, đều trở thành bác sĩ. Tôi là người con duy nhất không đi theo con đường này, không phải vì tôi không thích nghề y, mà vì tôi mang trong mình thiên hướng khoa học. Nhưng vào thời điểm quyết định hướng đi cho cuộc đời, tôi lại mơ ước về một thế giới, một cuộc phiêu lưu của riêng tôi. Tôi nhớ đã từ lâu, tôi luôn có một mong muốn: đó là được tự lựa chọn cuộc sống của mình. Thật may mắn, cha mẹ tôi coi giáo dục là một sự khám phá thế giới tự do, nên luôn khuyến khích tôi học tập. Họ không áp đặt tôi chuyện gì cả. Họ cho phép tôi được là chính mình. Vì vậy, tôi đã được tự chọn lựa cuộc sống. Ở mỗ i giai đoạn, tôi lại phát hiện ra một chân lý mới. Mọi thứ không phải lúc nào cũng dễ dàng, nhưng đều rất đơn giản. Tôi phải làm việc chăm chỉ, nhưng tôi thích điều đó. Tôi đã nếm trải thất bại, đôi khi rất cay đắng, nhưng tôi không lùi bước, vì đó là con đường tôi đã chọn. Chính những năm tháng học tập không mệt mỏi này đã tôi luyện trong tôi niềm tin rằng không có gì quý hơn được tự do là chính mình, được theo đuổi những kế
13 TÔI LÀ AI? hoạch mà mình đã định, được thể hiện tài năng của chính mình. Ai cũng có một tài năng nào đó. Chính niềm tin sắt đá này dẫn dắt tôi dấn thân vào con đường chính trị, khiến tôi trở nên nhạy cảm với những bất công trong xã hội của quyền lực, của địa vị, đẳng cấp và kỳ thị. Chính cái xã hội đó đã ngăn cản sự phát triển của mỗ i cá nhân. Bà tôi đã dạy tôi học. Từ hồi tôi mới năm tuổi, sau mỗ i buổi học ở trường, bà lại dạy tôi học ngữ pháp, lịch sử, địa lý,... và đọc sách. Tôi đã dành hàng ngày trời để đọc diễn cảm cho bà nghe. Molière, Racine, Mauriac, Giono hay George Duhamel, đó là một tác giả đã ít nhiều bị lãng quên nhưng bà tôi lại yêu mến. Bà và cha mẹ tôi đều quan tâm đến học hành, tuổi thơ của tôi gắn liền với những nỗi mong chờ và lo lắng của bà mỗ i khi tôi có kỳ thi, dù là kỳ thi nhỏ nhất. Tài sản mà tôi có được chính là điều vô giá đó. Tôi có một gia đình luôn quan tâm đến mình, một gia đình lúc nào cũng quan tâm đến việc học của tôi hơn bất cứ thứ gì khác. Biết bao lần, tôi đã xúc động vì gia đình luôn lo lắng, dặn dò tôi mọi chuyện, như lời Lé o Ferré đã hát: “Hỡi con yêu, đừng về nhà quá muộn. Hãy giữ mình khỏi lạnh, con nghe”. Những câu hát này đã ru tuổi thơ tôi, chúng chứa chan sự dịu dàng, tin tưởng và ước mong được làm những điều tốt đẹp. Nhiều người đã không có được may mắn như tôi. Tất nhiên, có thể làm gì từ nền tảng này lại là chuyện khác. Ngày nay, mỗ i khi nói về giáo dục của nền Cộng hòa, tôi lại không thể không nhớ về gia đình mình, bởi những giá trị gia đình đã ăn sâu vào bài giảng của các thầy cô, tôi cũng không thể quên
14 CÁCH MẠNG các thầy cô tôi, những người đã bồi đắp kiến thức để đưa học trò đến những chân trời tốt đẹp. Lòng quyết tâm, mong muốn và tình yêu này, rất ít quốc gia có được. Mỗ i thế hệ chúng ta phải có trách nhiệm giữ cho ngọn lửa ấy không bao giờ tắt. Như vậy, tôi đã trải qua thời thơ ấu trong thế giới sách vở, hơi tách biệt với thế giới bên ngoài. Tôi đã sống một cuộc đời nhẹ nhàng, ở một phố thị nhỏ bé của Pháp, một cuộc sống hạnh phúc, chỉ có đọc và viết. Tôi đã sống chủ yếu thông qua các tác phẩm văn học. Mọi thứ đều trở nên sâu sắc hơn khi được kể lại. Thậm chí, đôi khi chúng còn hiện thực hơn cả trên thực tế. Những bài học sâu xa và hàm súc của văn học mạnh hơn hình thức bên ngoài, chúng mang đến cho thế giới toàn bộ chiều sâu của sự kiện, điều mà chúng ta thường lướt qua trong cuộc sống hàng ngày. Cuộc sống thực sự luôn hiện hữu khi người ta đọc. Tôi chỉ đi du lịch thông qua các tác phẩm văn học. Tôi làm quen với thiên nhiên, hoa lá và cây cỏ bằng văn phong của các nhà văn, và hơn thế nữa, bằng sự quyến rũ mà họ đã tạo nên. Cứ như thế, tôi đã học được từ Colette thế nào là một con mèo hay một bông hoa. Với Giono, tôi biết thế nào là gió lạnh vùng Provence và sự thật về các tính cách. Gide và Cocteau là những người bạn không thể thay thế của tôi. Tôi sống trong một thế giới riêng, chan chứa hạnh phúc, bên cạnh cha mẹ, anh em và ông bà tôi. Cha mẹ tôi luôn thể hiện mối quan tâm đặc biệt đến việc học hành của con cái, nhưng họ cũng cho tôi quyền lựa chọn và tự do. Đối với bà tôi, văn chương, triết học và các tác giả vĩ đại đáng quý hơn bất cứ điều gì khác. Bởi vì sự học đã giúp bà
15 TÔI LÀ AI? đổi đời. Bà sinh ra trong một gia đình bình dân ở Bagnèresde-Bigorre. Cha bà là người gác ga xe lửa, mẹ bà làm nhân viên dọn dẹp. Bà là người con duy nhất trong gia đình học cao hơn bậc phổ thông cơ sở, các anh chị của bà sau khi tốt nghiệp phổ thông cơ sở đều đi làm. Mẹ bà không biết đọc. Cha bà biết đọc sơ sơ, nhưng ông không hiểu hết nội dung. Bà từng kể với tôi một kỷ niệm thời đi học. Khi học lớp 5, có lần bà mang về nhà một tờ thông báo kết quả học tập ghi lời khen “Học sinh giỏi toàn diện”, cha bà lại nghĩ rằng đó là lời tố cáo con gái lẳng lơ và cho bà một cái tát như trời giáng. Sau đó, năm lớp 12, một thầy giáo triết học đã phát hiện ra năng khiếu của bà. Thầy đã khuyến khích bà theo học ngành văn học dưới hình thức học hàm thụ từ xa. Vài năm trước Thế chiến, bà tốt nghiệp đại học rồi được cử đi dạy học ở Nevers. Bà đưa bà cố đi theo, vì bà cố thường bị ông cố bạo hành, hai mẹ con đã ở bên nhau đến cuối đời. Bà tôi là một cô giáo, khi viết từ này, tôi muốn gạt bỏ tất cả những khía cạnh hành chính, chỉ để lại niềm đam mê cháy bỏng của bà, một người đã dạy học với lòng tận tụy vô bờ bến và một sự kiên nhẫn đáng ngưỡng mộ. Tôi vẫn nhớ những lá thư hay những chuyến viếng thăm của các học trò cũ của bà. Bà đã chỉ cho họ con đường để đi từ tri thức đến tự do. Đó không phải là một con đường gai góc đâu, bởi sau mỗi giờ học, họ lại uống sô-cô-la nóng và nghe nhạc Chopin hay tìm hiểu những tác phẩm của Giraudoux. Bà tôi có xuất thân giống như các học trò. Họ là con các gia đình thợ thủ công hay nông dân vùng Picardie. Bà đã cho họ sống lại những gì bà đã trải qua, bà mở ra cho họ cánh cửa của tri thức, của thẩm mỹ và có lẽ là cánh cửa đi vào thế giới vô hạn.
16 CÁCH MẠNG Vào thời điểm đó, xã hội có vô số định kiến, nhưng không điều gì có thể làm bà nản chí, có lẽ bởi bà là người lạc quan, nhưng cái chính là vì bà biết những điều bà muốn truyền cho thế hệ sau còn tuyệt vời hơn những gì chúng ta gọi là văn minh và vì “danh dự của cả cộng đồng” cũng không thể ngăn cản phụ nữ tiếp cận những điều tốt đẹp đó. Có lẽ tôi là học sinh cuối cùng của bà. Bây giờ bà không còn nữa, nhưng không ngày nào tôi không nghĩ về bà. Không phải vì tôi muốn tìm kiếm sự ủng hộ mà bà không còn cho tôi được nữa, mà vì tôi muốn chứng tỏ, bằng những việc làm của mình, rằng tôi xứng đáng với sự dạy dỗ của bà. Những năm gần đây, tôi thường nghĩ đến những nữ sinh Hồi giáo che mạng trong các trường phổ thông hay đại học. Bà từng lên án chủ nghĩa ngu dân ngăn chặn các cô gái tiếp cận với tri thức đúng đắn, tri thức tự do và của riêng cá nhân. Bà đã dành trọn cuộc đời để dạy dỗ các nữ sinh và đã lường trước điều đó khó khăn đến nhường nào, dù là trong một đất nước như chúng ta. Tôi tin là bà đã đau đớn nhận ra rằng chúng ta không làm được gì tốt hơn là cấm đoán và đối đầu. Tất cả sự thù địch này, về bản chất, hoàn toàn trái ngược với những gì chúng ta muốn truyền đạt cho các em học sinh. Chúng ta sẽ không thể làm nên điều gì tốt đẹp nếu không có tình yêu. Và tôi đã có được may mắn ấy. Tôi vẫn còn nhớ rõ gương mặt của bà, giọng nói của bà. Tôi nhớ những kỷ niệm cùng bà, nhớ tinh thần tự do của bà, nhớ những kỳ vọng bà đặt nơi tôi. Tôi nhớ những buổi sớm mai, bà kể cho tôi nghe về thời chiến và bạn bè của bà. Thời thơ ấu, mỗ i ngày tôi lại cùng bà
17 TÔI LÀ AI? đắm chìm trong những cuộc chuyện trò không dứt, tôi phiêu lưu trong những câu chuyện về cuộc đời bà, như thể tôi đang được đọc một cuốn tiểu thuyết. Tôi nhớ mùi hương cà phê mà đôi khi bà pha từ lúc nửa đêm và nhớ cánh cửa phòng tôi hé mở, vọng vào câu hỏi lo lắng “Cháu còn ngủ đó à?” mỗi khi 7 giờ sáng rồi mà tôi chưa sang gặp bà. Tôi nhớ tất cả những gì đã tạo nên mối gắn kết thân thiết giữa tôi với bà mà tôi không thể kể hết. Với cha mẹ tôi, các cuộc thảo luận cũng xoay quanh vấn đề sách vở. Với họ, tôi được khám phá một nền văn học khác, mang tính triết học hơn và hiện đại hơn. Cũng có khi là các cuộc nói chuyện về vấn đề y tế kéo dài hàng giờ, đời sống ở bệnh viện hay những tiến bộ trong thực hành và nghiên cứu y khoa cũng có thể là chủ đề của những cuộc tranh luận không bao giờ dứt. Vài năm sau, em trai Laurent của tôi, bác sĩ tim mạch, và em gái tôi Estelle, một chuyên gia về thận, lại tiếp tục nối nghiệp gia đình. Trong những năm tháng này, tôi đã học được sự nỗ lực và khao khát hiểu biết để khám phá tự do. Rồi từ đó, tôi phát hiện tôi thích được làm việc bận rộn và đảm nhiệm những trọng trách, đồng thời tôi cũng biết được hạnh phúc của cuộc sống bình lặng, tránh xa những ồn ào ngoài xã hội. Gia đình chính là nguồn cội sẽ bảo vệ chúng ta. Và nhờ đó chúng ta sẽ trở nên sáng suốt. Tôi có hai đam mê khác: piano và kịch. Piano là một đam mê luôn cháy bỏng từ thời thơ ấu. Còn môn kịch, tôi phát hiện ra sở thích này khi bước sang tuổi niên thiếu. Diễn kịch
18 CÁCH MẠNG giống như một sự khám phá. Đứng trên sân khấu, diễn lại những gì tôi đã đọc rất, rất nhiều lần với bà tôi, lắng nghe người khác diễn, cùng nhau tạo nên một câu chuyện, khiến người ta cười, làm người ta xúc động. Lên phổ thông trung học, nhờ môn kịch mà tôi gặp được Brigitte. Mọi thứ đã diễn ra một cách âm thầm, và, tôi đã yêu. Yêu bởi sự gần gũi về trí tuệ ngày càng trở nên đồng điệu. Không cần bất kỳ sự đấu tranh nào, tình yêu đó tồn tại mãi mãi. Cứ thứ Sáu hàng tuần, tôi lại cùng cô ấy viết kịch hàng giờ liền. Công việc viết lách ấy kéo dài nhiều tháng ròng. Vở kịch được viết xong, chúng tôi quyết định đưa lên sân khấu. Chúng tôi trò chuyện về mọi thứ. Viết lách trở thành một cái cớ. Và tôi phát hiện ra chúng tôi như đã thân nhau từ thuở nào. Mấy năm sau, tôi xây dựng được cuộc sống mà tôi mong muốn. Chúng tôi đã trở thành một, không thể tách rời, dù trải qua nhiều sóng gió. Năm mười sáu tuổi, tôi rời quê hương đến Paris. Vào thời kỳ của những làn sóng di cư đến thành thị, nhiều thanh niên Pháp cũng giống như tôi. Đối với tôi, đó là một trong những cuộc phiêu lưu đẹp nhất. Tôi đã sống ở những nơi chỉ tồn tại trong tiểu thuyết, tôi đã đi trên những con đường ghi dấu trong các tác phẩm của Flaubert và Hugo. Tôi đã bị cuốn theo tham vọng tàn phá của những con sói mới lớn trong tác phẩm của Balzac. Tôi yêu những năm tháng sống trên vùng núi SainteGeneviève.
19 TÔI LÀ AI? Ngày qua ngày, tôi không ngừng học tập. Nhưng, phải thành thật, nếu ở Amiens, tôi liên tục đứng đầu lớp hết năm này sang năm khác, thì ở đây, tôi không thể tỏa sáng. Tôi nhìn thấy quanh mình nhan nhản những tài năng chưa từng thấy, những thiên tài thực sự về toán học, trong khi tôi chỉ là một con mọt sách. Tôi cũng phải thú thật rằng những năm đầu sống ở Paris là những năm tháng tôi chọn sống và yêu hơn là cạnh tranh với các bạn cùng lớp. Tôi có một nỗ i ám ảnh, một ý nghĩ không thể lay chuyển: phải sống cuộc đời mà tôi đã chọn với người tôi yêu. Tôi phải làm mọi thứ để biến điều đó thành sự thật. Cánh cửa của trường Đại học Sư phạm(1) vẫn đóng kín với tôi. Tôi quyết định theo học triết tại Đại học Paris Nanterre, rồi thật ngẫu nhiên, tôi vào trường Sciences Po(2). Những năm tháng ấy thật hạnh phúc, tôi được tự do học tập, khám phá và gặp gỡ. Tôi yêu những nơi này, yêu những thầy cô đã dạy dỗ tôi. Nhờ một người thầy lịch sử tốt bụng, đồng thời cũng là một nhà văn viết tiểu sử kiên nhẫn, tôi may mắn được làm quen với triết gia Paul Ricœur. Cuộc gặp diễn ra tình cờ, vì khi đó ông đang tìm một người giúp lưu trữ tài liệu. Tôi sẽ không bao giờ quên giây phút chúng tôi gặp nhau lần đầu tiên tại Les Murs Blancs ở Châtenay-Malabry. Tôi lắng nghe từng lời ông nói. Tôi không hề thấy lo lắng khi ngồi trước ông. Phải thú thật là cũng nhờ sự thiếu hiểu biết (1) Trường Đại học sư phạm là một trong số các trường đại học lớn (Grande école) của Pháp. (2) Sciences Po là học viện Chính trị Paris hay Viện nghiên cứu Chính trị Paris, cũng là một Grande école.
20 CÁCH MẠNG của tôi: tôi chưa bao giờ đọc sách của ông, nên không ấn tượng mấy. Màn đêm buông xuống, phòng vẫn không lên đèn, chúng tôi ngồi nói chuyện với nhau, sự đồng cảm bắt đầu xuất hiện. Từ tối hôm đó, chúng tôi bắt đầu một mối quan hệ đặc biệt: tôi học hỏi, bình luận về các bài viết của ông, cùng ông đọc. Suốt hơn hai năm, tôi học hỏi bên cạnh ông. Tôi không có chức danh gì để thực hiện vai trò này cả. Nhưng sự tin tưởng của ông buộc tôi phải trưởng thành. Nhờ ông, tôi đã đọc và học mỗ i ngày. Ông đọc các tác phẩm lớn và thường so sánh mình như một con người nhỏ bé đứng trên vai những người khổng lồ. Olivier Mongin, François Dosse, Catherine Goldenstein và Thé rèse Duflot cũng là những người bạn thân thiết và luôn quan tâm đến tôi trong những năm tháng đó, họ đã thay đổi con người tôi. Khi làm việc bên cạnh Ricœur, tôi đã học được rất nhiều về thế kỷ trước và cách tư duy lịch đại. Ông đã dạy tôi tầm quan trọng của việc nắm bắt những chủ đề và những khoảnh khắc quyết định. Ông đã dạy tôi làm thế nào để tiếp cận cuộc sống thông qua sách vở bằng cách liên hệ giữa lý thuyết và thực tiễn. Paul Ricœur sống trong những trang sách, nhưng ông làm vậy với mong muốn khai sáng cho sự vận hành của thế giới, để tạo nên ý nghĩa cho cuộc sống. Ông đã chỉ ra rằng không bao giờ được chấp nhận sự dễ dãi của cảm xúc hay những gì người ta nói, không bao giờ được đóng khung mình trong một mớ lý thuyết suông tách rời cuộc sống. Chính trong sự mâu thuẫn nhưng có lợi này, tư tưởng mới có thể được hình thành và tạo nên những chuyển biến về chính trị.
21 TÔI LÀ AI? Chẳng phải chúng ta sẽ trở thành con người mà mình muốn với sự giúp đỡ của những người thầy sao? Sự đồng hành về trí tuệ này đã thay đổi con người tôi. Tất cả là nhờ Ricœur. Một sự đòi hỏi mang tính xây dựng, một nỗ i đau đáu về thực tại và một lòng tin tuyệt đối vào người khác. Tôi biết, mình đã rất may mắn mới có được những điều ấy. Trong suốt những năm tháng đó, tôi đã rèn cho mình một niềm tin, rằng những gì cuốn hút tôi không chỉ đơn thuần là học tập, đọc sách hay hiểu biết. Mà hơn thế nữa, tôi muốn hành động và nỗ lực để thực sự thay đổi thế giới này. Vì vậy, tôi chuyển hướng sang ngành luật và kinh tế. Đó cũng là lý do tôi chọn con đường chính trị. Cùng với một số bạn bè thân thiết, những người vẫn đồng hành với tôi đến tận hôm nay, tôi chuẩn bị cho cuộc thi vào Trường Hành chính Quốc gia(3). Tôi nhập học trường này và ngay lập tức được gửi đi thực tập quản lý. Đây là kinh nghiệm đầu tiên tôi có được và trên thực tế, các công chức thường được đào tạo qua những chuyến thực tập kiểu này. Tôi thích những năm tháng học và hành ở Trường Hành chính Quốc gia (ENA). Và chưa bao giờ ủng hộ việc đóng cửa ngôi trường này. Nếu có vấn đề trong hệ thống của chúng ta thì đó chỉ là vấn đề liên quan đến các quan chức cấp cao, họ được bao bọc quá mức trong khi phần còn lại của thế giới đang phải ngày ngày vật lộn để sống. (3) Trường Hành chính Quốc gia là một Grande école của Pháp, nơi đào tạo các viên chức cao cấp cho chính phủ và các cơ quan bộ ngành, các công ty lớn của Pháp.
254 MỤC LỤC Chương 1 Chương 2 Chương 3 Chương 4 Chương 5 Chương 6 Chương 7 Chương 8 TÔI LÀ AI? 11 Lời mở đầu 7 Cuộc cách mạng dân chủ của Emmanuel Macron 4 NIỀM TIN CỦA TÔI 33 CHÚNG TA LÀ AI? 43 NHỮNG BIẾN CHUYỂN LỚN 53 NƯỚC PHÁP NHƯ CHÚNG TA MONG ƯỚC 65 ĐẦU TƯ CHO TƯƠNG LAI CỦA CHÚNG TA 77 SẢN XUẤ T TẠI PHÁP VÀ GIẢI CỨU TRÁI ĐẤ T 93 GIÁO DỤC CHO TRẺ EM 105
255 Chương 9 Chương 10 Chương 11 Chương 12 Chương 13 Chương 14 Chương 15 Chương 16 Lời bạt 251 CÓ THỂ SỐNG BẰNG SỨC LAO ĐỘNG 117 HÒA GIẢI NƯỚC PHÁP 149 MONG MUỐN XÂY DỰNG NƯỚC PHÁP 163 BẢO VỆ NGƯỜI DÂN PHÁP 177 LÀM NHIỀU HƠN CHO NHỮNG NGƯỜI ÍT ĐIỀU KIỆN HƠN 131 TRẢ LẠI QUYỀN CHO NHỮNG NGƯỜI CÓ TRÁCH NHIỆM 231 LÀM CHỦ VẬN MỆNH CỦA CHÚNG TA 189 TÁI THIẾT CHÂU ÂU 211
RkJQdWJsaXNoZXIy MjI4NTM1Ng==